مقايسه قلمرو بيابانهاي اقليم شناسي و زمين ساختي ايران

در اين مقاله قلمرو بيابانهاي ايران از جنبه اقليمي و زمين شناسي مورد بررسي قرار گرفته و با يكديگر مقايسه شده اند. محدوده بيابانهاي زمين شناسي، با عنايت به ويژگي سازندهاي زمين شناسي شور و تبخيري كه در ايجاد و توسعه آنها موثر بوده‌اند، بصورت نقشه هاي رقومي تعيين شده است. براي تفكيك قلمرو بيابانهاي اقليمي ايران، عناصري از داده هاي نيواري شامل: ميزان بارندگي، ضريب تغييرپذيري بارندگي، ضريب بي نظمي بارش، شدت ميانگين باران روزانه، ميزان دما و تبخير به تفكيك براي كليه ايستگاههاي مورد مطالعه در استانهاي منتخب محاسبه گرديد. پس از محاسبه كمي عناصر يادشده، لايه هاي مطالعاتي مورد نياز در محيط GIS براي كليه استانهاي مورد مطالعه تهيه و رقومي گرديد. با تلفيق لايه هاي اطلاعاتي مختلف، نواري انتقالي بوجود آمد كه حد داخلي آن واجد ويژگيهاي بيابان و حد خارجي آن را مناطق غيربياباني تشكيل داد. با تعيين سيستم مختصات كشوري و زمين مرجعي نقشه قلمرو بيابانهاي زمين شناسي و اقليم شناسي ايران تهيه و ترسيم شد. به استناد نقشه هاي تهيه شده 700991 كيلومترمربع از مساحت ايران را بيابانهاي اقليم شناسي و 208041 كيلومترمربع را بيابانهاي زمين‌ساختي در برمي گيرند. البته تلفيق دو نقشه نهايي بيابانهاي اقليمي و زمين ساختي نشان داد كه ميزان همپوشاني دو لايه يادشده در تعيين مناطق بياباني ايران به ميزان 6/22 درصد است و اين موضوع تفاوت توزيع مكاني بيابان هاي زمين شناسي و اقليم شناسي را نشان مي دهد.

In this research, deserts domain of Iran was studied and compared in view of the geological and climatological specifications.Geological deserts domain was made as digital maps with considering saline and evaporate formations which have been effective in their development. To determine climatological deserts domain, climatological factors including amount of precipitation, rainfall coefficient variation, rainfall irregularity coefficient, the average intensity of daily precipitation, annual average temperature and amount of evaporation were calculated for all studied stations. Using Geographical Information System (GIS), the isohyets digital maps were prepared for each factor. With overlaying layers, a transitional boundary was made through which non-desert areas were separeted from deserts. All (geological and climatological) desert units were set up on the country map with utilization of the coordinate system and georeference. According to the results, climatological and geological deserts respectively encompassed 42.5 % (700991 km2) and 12.6% (208041 km2) of Iran map. Each individual layer covered different desert area on the map. Crossing and matching of two layers (common parts of overlaying) was 22.6% of the geo-climatological deserts of Iran which indicates differences between spatial distribution of geological and climatological deserts.