شيباني و بازگشت ادبي

در دوره قاجار، شعر بازگشت به اوج خود رسيد. در اين عصر، شاهان قاجار، شعر مدحي را در خدمت دستگاه تبليغاتي خود در آوردند و شاعران نيز به پيروي از استادان سبك خراساني، به قصايد مدحي توجه بيشتري كردند. در اين ميان، ابونصر فتح الله خان شيباني، (1241- 1308 هـ. ق ) وضعي ديگر گونه داشت. او كه در ابتدا در خدمت محمد شاه و ناصر الدين شاه قاجار بود و قصايدي در مدح آنها سروده بود، به هنگام جلوس ناصرالدين شاه بر تخت شاهي، از دربار رانده شد و مدتها در بلاد مختلف آواره وسرگردان بود. مدتي هم طريق درويشي در پيش گرفت و سر انجام، 25 سال از عمر خود را صرف آباداني بياباني در حوالي نطنز به نام «عشق آباد» كرد؛ اما آنجا هم توسط عده اي از اشرار ويران شد. به تظلّم به پايتخت آمد، اما سودي حاصل نشد. هـمه اين عوامل باعث گرديد تا شيباني به يكي از منتقدان عصر ناصرالدين شاه تبديل شود و از اين حيث در بين شاعران دوره بازگشت، تمايز و تشخصّي ديگر يابد.