بررسي زمينه‌هاي تحول مذهبي در عشاير جنوب عراق (سده نوزدهم ميلادي)

بررسي زمينه‌هاي تحول مذهبي در عشاير جنوب عراق (سده نوزدهم ميلادي)

چكيده عراق از ديد تاريخي، اصلي‌ترين مركز شيعيان در ده قرن نخست اسلام بوده است و حتي پس از برپايي دولت صفويه در ايران تا كنون از مراكز عمده تشيع در جهان اسلام به شمار مي‌آيد. جنوب عراق، خاستگاه معنوي بنيادين تشيع و جايگاه روي‌دادهاي حماسي و غم‌بار آن در دهه‌هاي نخستين اسلام بود و تاثير و نفوذش در رشد فكري و معنوي شيعيان در درازناي تاريخ انكارناشدني است، اما گسترش تشيع ميان عشايـر جنوب عـراق و سرانجام بدل شدن آن بــه «مذهب اكثريت»، از ديد داخلي و خارجي، معلول اوضاع ويژه سده‌هاي هجدهم تا بيستم (دوران حكومت عثماني‌ها) بود. اگرچه تشيع در عراق پيشينه‌اي هزار ساله داشت، تا آن روز بيش‌تر در برخي از مراكز شهري مانند كربلا و نجف نمود داشت. بررسي روند دگرگوني مذهبي عشاير جنوب عراق از تسنن به تشيع و عوامل تاثيرگذار در اين تحول، بن‌مايه اين پژوهش است.

Abstract From a historical perspective Iraq has been the principal and key center of the Shiites in the first ten centuries of Islam and even after the establishment of Safavid government in Iran it is still believed to be from significant headquarters of Shiʹism in the Islamic world. The north of Iraq has been the most substantial genesis of Shiʹism spirituality and a field where the epical and painful incidents took place in the first decades of Islam. Its impact and influence on the Shiite spiritual improvement throughout the history is an undeniable fact. Nevertheless, from an internal and external point of view, the expansion of Shiʹism amongst the tribes of northern Iraq which has eventually been changed to majorityʹs religion was the outcome of special circumstances dominated eighteenth to twentieth centuries (during ottoman reign). However, Shiʹism had a long lasting millennial record of presence in Iraq but till that time they had appeared largely in city centers of Karbala and Najaf. The core issue of the research is to observe the process of a religious conversion from Sunnism to Shiʹism of tribes located on north of Iraq and those effective factors in this transformation.