بررسي نيازهاي اكولوژيكي، اتنوفارماكولوژي و مقايسه تركيبهاي شيميايي اسانس گل‌آذين و برگ گياه دارويي Tanacetum parthenium (L.) Schultz – Bip. در استان گلستان

گياه دارويي بابونه كبير با نام علمي Tanacetum parthenium( L.) Schultz – Bip. يكي از مهمترين گونه‌هاي دارويي جنوب شرق استان گلستان است كه اغلب در مناطق 800 تا 1250 متري حاشيه جاده‌ها و رودخانه‌ها، مناطق باز جنگلي، لابه‌لاي صخره‌هاي مناطق پرشيب و حتي داخل مزارع باز رويش دارد. در اين تحقيق ضمن مطالعه برخي نيازهاي اكولوژيكي و اتنوفارماكولوژيك اين گياه، مواد موثره آن نيز مورد مطالعه قرار گرفت. سرشاخه‌هاي گلدار گياه در خرداد ماه 1385 از يكي از رويشگاه طبيعي واقع در ارتفاع 1100 متري كوهستان زيارت جمع‌آوري گرديد و پس از خشك كردن در دماي محيط به روش تقطير با آب اسانس‌گيري شد. بازده اسانس 66/0% در گل‌آذين و 12/0% در برگ بدست آمد. تركيبهاي تشكيل‌دهنده اسانس توسط دستگاه كروماتوگرافي گازي (GC) و دستگاه كروماتوگراف گازي متصل به طيف‌سنجي جرمي (GC/MS) مورد تجزيه قرار گرفت. بررسي و شناسايي كمي و كيفي تركيبها با مطالعه طيفهاي جرمي و محاسبه شاخصهاي بازداري كواتس و سطح زير پيك در كروماتوگرام GC صورت گرفت. از بيشترين تركيبهاي شناسايي شده در اسانس گل‌آذين، كامفور (3/53%)، آلفا-پينن (7/17%) و آلفا-بيزابولول اكسيد بي (5/10%) و در برگها، كامفور (9/38%)، آلفا-پينن (4/8%)، ژرماكرن دي (3/6%) و گاما-ترپينن با 2/8% از مهمترين تركيبهاي موجود در اسانس بودند. تركيبهاي شناسايي شده در اسانس گل و برگهاي گياه، مصرف سنتي گياه را توسط مردم بومي منطقه در تسكين درد و درمان التهابات مزمن مورد تاييد قرار مي‌دهد.

Tanacetum parthenium L. is one of the most important medicinal herbs that grows wild and wide distribution near the river, road and sunny positions in forest and mountainous rangelands in South East of Golestan Province, especially in 800-1250m above the sea level in medium soil texture, neutral PH and organic carbon percent with medium to high. In addition to its ecological and ethnopharmacological needs essential oil composition of this plant were also studied. Artemisia annua, Artemisia absintium, Mentha longifolia, Mentha aquatica, Thymus carmanicus, Cuminum cyminum, Echium amoenum, and Salix alba for sedative of headache and menstrual pain, cold, fever, inflammation and healing wound. Flowering aerial parts of this plant were collected in July 2006 in 1100m of Ziarat mountainous region, 6km far from Gorgan city in Golestan province. The essential oil of different parts of plant obtained by water distillation and analyzed by GC/MS. Camphor (53.5%), ?-pinene (17.7%) and ?-bisabolol oxide B (10.5%) were the major components of flower oil. But in leaf oil, camphor (38.9%), ?-pinene (8.4%), germacrene D (6.3%) and ?-terpinene (8.2%) were the main components. The results confirm use of this plant by the rural healers for curing many types of the sedative pain and other ailments.