بررسي تركيبهاي شيميايي اسانس آويشن آذربايجاني (Thymus migricus Klokov & Desj.-Shost.)در رويشگاه‌هاي مختلف استان آذربايجان‌غربي

Chemical composition of Thymus migricus Klokov & Desj.-Shost. essential oil from different regions of West Azerbaijan province

آويشن آذربايجاني با نام علمي .Thymus migricus Klokov & Desj.-Shost متعلق به خانواده نعناعيان (Lamiaceae) مي‌باشد. از ميان 250 گونه مختلف از اين جنس كه در سراسر جهان پراكنش دارند، 14 گونه در كشور ايران رويش طبيعي دارند كه از اين تعداد، 4 گونه اندميك ايران است. سرشاخه‌هاي گلدار اين گياه در اوايل خرداد 1387 از سه منطقه قوشچي، نازلو و بند واقع در استان آذربايجان‌غربي جمع‌آوري شده و بعد در سايه و در دماي اتاق خشك گرديدند. استخراج اسانس به روش تقطير با آب و توسط دستگاه طرح كلونجر طبق فارماكوپه بريتانيا براي مدت 4 ساعت انجام شد. تركيبهاي شيميايي اسانس‌ها با استفاده از دستگاه‌هاي گاز كروماتوگرافي گازي (GC) و گاز كروماتوگراف متصل به طيف‌سنج جرمي (GC/MS) شناسايي شدند. بازده متوسط توليد اسانس توسط سرشاخه‌هاي گلدار در سه بار تكرار بر حسب وزن سرشاخه خشك، تقريباً 5/1 درصد (قوشچي)، 7/1 درصد (نازلو) و 4/1 درصد (بند) تعيين شد. در مجموع در اسانس قوشچي، نازلو و بند به‌ترتيب 20، 18 و 21 تركيب شناسايي شد كه از ميان اين تركيبها، سه تركيب تيمول (5/70%-6/46%)، گاما-ترپينن (7/16%-2/6%) و پارا-سيمن (2/6%-0/4%) در ميان سه منطقه مشترك بوده و از غلظت بالايي برخوردار بودند. با توجه به بازده اسانس بالا و غني بودن از تركيب فنولي ارزشمند تيمول، مي‌توان نتيجه گرفت كه نمونه اسانس نازلو در ميان سه منطقه مورد مطالعه در استان آذربايجان‌غربي مي‌تواند جهت مقاصد مختلف به‌ويژه كاربردهاي دارويي بكار برده شود.

Genus Thymus (Lamiaceae) consists of about 250 species. Fourteen species grow naturally in Iran of which four are endemic. Different species of Thymus are used as tonic, carminative, digestive, antispasmodic, anti-inflammatory, antitussive, expectorant and for the cold treatment in Iranian traditional medicine. Chemical composition of essential oil of T. migricus Klokov & Desj.-Shost., a species grows in northwest of Iran, has been investigated in this paper. The aerial parts were collected from Ghushchi, Nazloo and Band regions from West Azerbaijan province in the middle of May 2008. Then air-dried flowering stems of the plant were submitted to hydrodistillation using a Clevenger-type apparatus according to the method recommended in British Pharmacopoeia. The essential oil was analyzed by combination of GC-FID and GC-MS. The total yields of oils based on dry weight were 1.5%, 1.7% and 1.4% (w/w) from Ghushchi, Nazloo and Band, respectively. Twenty, Eighteen and Twenty-one compounds were identified from Ghushchi, Nazloo and Band, respectively among which thymol (46.6-70.5%), y-terpinene (6.2-16.7%) and p-cymene (4.0-6.2%) have been the three major and common constituents and also had high concentrations. With respect to high yield of essential oil and valuable phenolic compound in Nazloo specimen, it is suggested for medicinal applications.