نقش مازندران در انقلاب مشروطه(با تكيه بر شكل گيري انجمن ها و مدارس مشروطه خواه و نقش علماي مازندران در مشروطه اول)

نقش مازندران در انقلاب مشروطه(با تكيه بر شكل گيري انجمن ها و مدارس مشروطه خواه و نقش علماي مازندران در مشروطه اول)

يكي از مهم‏ترين رخ‏دادهاي تاريخ معاصر ايران، نهضت مشروطيت است كه مظهر تحولي بزرگ بوده است. از جمله دست‏آوردهاي مهم مشروطيت، شكل‏گيري انجمن‏ها و مدارس با ديدگاه‏هاي سياسي متفاوت بود كه نقش موثري در تحولات سياسي عصر مشروطه داشته‏اند. مازندران اگر چه در جنبش‏هاي رهايي از ظلم و استبداد، همانند تهران، رشت، اصفهان و تبريز نبود، اما به دليل نزديكي به تهران و رشت، از تحولات آن سامان متاثر شد و با داشتن چهره‏هايي همچون ملا عبدالله مازندراني (مقيم عتبات)، شيخ كبير ساروي، شريف العلما، سعيد العلما، شيخ كبير بارفروش(بابل)، و چهره‏هاي سياسي نظير محمد ولي خان تنكابني (سپهسالار اعظم)، علي خان ديوسالار كجوري، احسان الله خان ساروي و ملا محمد علامه، منشايِ تحولات و تاثيرات مهمي در روند شكل گيري مشروطه خواهي و نيز تاسيس انجمن‏‏ها و مدارس در منطقه گرديد. تاسيس انجمن‏ها و مدارس فقط مربوط به تهران نبود، در شهرستان‏ها نيز انجمن‏ها اقدام به تاسيس مدارس به سبك جديد نمودند. مازندران نيز از اين امر مستثني نبود. در شهرهاي ساري، بار فروش(بابل) و تنكابن، انجمن‏ها و مدارس مشروطه‏خواهي تشكيل گرديد، كه در اين بين، روحانيان متنفذ مازندراني نقش اساسي داشتند. اما اين حركت دوامي نيافت، چرا كه دسته‏ بندي‏هاي مشروطه‏خواهي و مشروعه‏خواهي از يك‏سو، و اختلافات و كشمكش‏هاي فراوان بر سر انتخاب نماينده و تاسيس انجمن ايالتي و ولايتي در شهرهاي ساري و بار فروش از سوي ديگر، باعث بي ثباتي اوضاع مازندران و سربرآوردن سركردگان محلي بر له يا عليه مشروطيت گرديد. از طرفي، با شروع استبداد صغير و قدرت گرفتن مشروعه خواهان، برخي از روحانيان متنفذ مازندراني تغيير رويه دادند و خواسته يا ناخواسته در مسير استبداد محمدعلي شاهي گام برداشتند. اين مقاله تلاش دارد چگونگي تشكيل، فعاليت‏ها و پي‏آمدهاي انجمن‏ها و مدارس مشروطه‏خواه و مشروعه‏خواه، و نيز نقش روحانيان مازندران در مشروطه اول را مورد مطالعه قرار دهد.

One of the most important events in the Iran’s contemporary history is Mashrooteh (Constitutional) Movement which is considered to be a symbol of great evolution. One of the most important acheivements of Mashrooteh (Constitutional) Movement was establishing the associations and schools with different political approaches which played an important role in political revolutions of Mashrooteh (Constitutional) Age. It is true that Mazandaran didnʹt use to act like Tehran, Rasht, Isfahan and Tabriz, in dispose of cruelty and autocracy movements, it was influenced by the transformation of regions due to locating in Rasht and Tehranʹs neighborhood and has been source of the transformation and significant influences in the process of Mashrooteh (Constitutional) Movement in the region and the country due to famous faces such as Ayatollah Abdollah Mazandarani (Moqim-e-Atabat), Sheikh Kabir Saravi, Sharif Alʹolama, Saeed Alʹolama, Sheikh Kabir Bar Foroosh (Babol), and its political faces such as Mohammad Vali Khan Tonekaboni (Great Chief of Army), Ali Khan Divsalar Kojoori, Ehsanoʹllah Khan Saravi and Molla Mohammad Allameh. Establishing associations and schools, was not only related to Tehran, but also in the other cities of Iran, associations tend to establish schools in modern formations. Mazandaran is not an exception in this regard. There were Mashrooteh (Constitutional) associations in cities like Sari, Babol, and Tonekabon for all of which many clergies were great proponents. However, this trend did not last long because, on the one hand, differences between Constitutionalist and legiitimatist sects, and, on the other hand, the struggles and arguments on electing and establishing city candidates in Sari and Babol brought great inconsistency to Mazandaran, which made many opposition groups stand against Mashrooteh. At the beginning of the minor autocracy and with the succession of Mashrooteh (Constitutional) proponents, some of the clergies in Mazandaran changed their approaches and willingly or unwillingly stepped toward Mohammad Ali Shah autocracy. This article attempts to analyze and study the circumstance of forming, activities and autcomes of constitutionalist and legitimatist associations and schools and also the role of Mazandaran’s priests in the first constitutional era.