قدمت اختصار سازي در زبان فارسي

قدمت اختصار سازي در زبان فارسي

در اين پژوهش، صمن بيان اهميت اختصار‏سازي و ويژگي‏هاي آن در زبان فارسي، با ذكر نمونه‌هايي از خط ميخي فارسي باستان و خط پهلوي، قدمت اين فرايند واژه‌سازي را در زبان‏هاي ايراني نشان داده‏ايم و با معرفي دو اصل اقتصاد و كم‌كوشي و رابطه آنها با زبان، و نيز بيان ديدگاه زيف (1949) و مارتينه (1962)، اين فرايند را توجيه‏پذير دانسته‏ايم. اصل اقتصاد نقش بسيار مهم و تعديل‌كننده‌اي در زبان دارد؛ به طوري كه هر‏گونه تغيير غير‏اقتصادي كه در صرف انرژي و تلاش، هزينه زيادي را بر نظام تحميل كند و مانع فهم باشد، به‏طور خودكار حذف و يا از آن اجتناب مي‏شود. طبيعت اقتصاد، معياري براي تنظيم تمامي جنبه‌هاي رفتار بشري است و اصل كم‌كوشي آن را كنترل مي‌كند. در يك فرايند پويا مثل تغيير زباني، كلمه‏ها پيوسته در‏حال كوتاه‌شدن، پس‌و‏پيش شدن، حذف‌شدن، قرض‏گيري و دگرگوني معنايي هستند. اين رخ‏داد در تمامي زبان‏ها طبيعي است و زبان فارسي نيز از اين قاعده مستثني نيست. در اين مقاله، با ذكر نمونه‌هايي از اختصار‏ات حك‏شده بر سكه‌هاي ايران باستان و اختصار‏ات هُزوارشي نشان مي‌دهيم كه جدّ زبان امروزي ما از اين فرايند واژه‌سازي به‏خوبي بهره مي‌گرفته است.

Indicating the importance of abbreviation production and its characteristics in Farsi, The present study is to show the history of word formation process in Iranian languages through exemplification of ancient Persian Cuneiform and Pahlavi scripts. Moreover, it justifies this process by introducing principles of Economy and Least Effort and their relation with language, and also remarking viewpoint of Zipf (1949) and Martinet (1962). This study concludes that Economy principle has so important and regulatory role in language that each non-economic change which force an extravagant expenditure on the system and is an obstacle in comprehension will be removed or prevented. Economy is naturally a regulatory criterion for all aspects of human behavior which is controlled by the Least Effort principle. In a dynamic process such as language change, words are subject to shortening, displacement, deletion, borrowing and semantic change. It is a natural event in all languages and Farsi is not excluded. Presenting samples of abbreviations carved on ancient Iranian coins and Hozv?re? abbreviations, the present study also suggests that the ancestor of our today language employed such word formation process in a good manner.