تاثير تنش خشكي و مقادير مختلف كود گوگرد بر عملكرد و اجزاي عملكرد دانه و تنظيم‌كننده‌هاي اسمزي در گياه دارويي سياه‌دانه (Nigella sativa L.)

به منظور بررسي اثرهاي تنش خشكي و مقادير مختلف كود گوگرد بر خصوصيات كمي و كيفي گياه دارويي سياه‌دانه (Nigella sativa L.) آزمايشي به‌صورت كرت‌هاي يك‌بار خرده شده و در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در سال 1388 در شهرستان قاين اجرا گرديد. تيمارهاي خشكي به‌صورت آبياري پس از 50، 100 و 150 ميلي‌متر تبخير از تشتك تبخير كلاس A به‌عنوان عامل اصلي و چهار سطح كود گوگرد شامل 0، 75، 150 و 225 كيلوگرم در هكتار از منبع گوگرد بنَتونيت‌دار به‌عنوان عامل فرعي بودند. نتايج تجزيه آماري داده‌ها نشان داد كه تنش خشكي تاثير معني‌داري بر عملكرد دانه گياه دارويي سياه‌دانه دارد. به‌طوري كه عملكرد دانه در تيمار150 ميلي‌متر در مقايسه با تيمار 50 ميلي‌متر تبخير از سطح تشتك 8/22% كاسته شد. تنش خشكي بجز وزن هزاردانه، تاثير معني‌داري بر كليه اجزاي عملكرد دانه شامل بيوماس، تعداد كپسول در بوته و تعداد دانه در كپسول داشته و سبب كاهش آنها گرديد. به‌نحوي كه بيشترين مقدار كاهش در بالاترين سطح تنش مربوط به تعداد دانه در كپسول به ميزان 64/31% بود. به‌طوري كه تحت تنش خشكي ميزان دو تنظيم‌كننده اسمزي كربوهيدرات و پرولين افزايش و از درصد اسانس و عملكرد اسانس دانه گياه سياه‌دانه كاسته شد. كاربرد كود گوگرد سبب افزايش عملكرد دانه شد و مصرف 225 كيلوگرم در هكتار كود گوگرد عملكرد دانه را 2/7% افزايش داد. بنابراين تاثير معني‌دار و مثبت كود گوگرد بر كليه اجزاي عملكرد دانه، تنظيم‌كننده‌هاي اسمزي و عملكرد اسانس به‌ويژه تا سطح 150 كيلوگرم گوگرد در هكتار مشاهده شد.

In order to study the effects of water stress and different amounts of sulfur fertilizer on the grain yield, grain yield components, two osmotic components (carbohydrate and proline) and essential oil yield in Nigella sativa L. a field experimental split-plot design with three replications was conducted in 2009 at Ghaen city. Treatments included three levels of irrigation as 50, 100 and 150 mm evaporation from class A pan evaporation in main plot and four levels of sulfur fertilizer included 0, 75, 150 and 225 kg ha-1 as Bentonite in sub plot. Results showed that water stress significantly affect the grain yield of Nigella sativa as grain yield decreased up to 22.8% at the level of 150 mm evaporation from the class A evaporation. Except 1000-seed weight, water stress significantly decreased all grain yield components, including biomass production, the number of capsules per plant and seeds per capsule. Maximum reduction at the highest level of water stress related to the number of seed capsules (31.64 percent). Carbohydrate and proline increased under water stress while essential oil yield decreased in Nigella sativa. Sulfur fertilizer improved grain yield as applying 225 kg/ha sulfur fertilizer increased it up to 7.2 percent. Sulfur fertilizer especially at 150 kg/ha had significant positive effects on the grain yield components, osmotic solutes and essential oil yield.