تـوزيع فضايي نهـادهاي پايتختي ايران (از ديدگاه جغـرافياي سياسي)

Spatial Distribution (Separation and Texture of Capital Cities in Great Khorasan) from tical Geography Viewpoint

مقوله ي پايتخت يا مركزيت سياسي در خراسان بزرگ، در طول تاريخ فراز و نشيب هاي زيادي داشته و به پيروي از تغيير حكومت، پايتخت نيز، جز در موارد اندكي، از شهري به شهر ديگر جابه جا شده است.نگاهي به گذشته ي تاريخي اين تغيير و تحول، حاكي از انگيزه هاي مختلفي است كه به تناسب مكان، زمان و ساختار اجتماعي حكومت و با در نظر داشتن راهبردهاي سياسي و مسايل ژيوپلتيكي زمان، موجب جابه جايي مركز سياسي كشور شده است. اين انگيزه در وهله ي نخست، تحت تاثير جغرافياي سياسي، نظامي، امنيتي، اقليمي و در مرحله ي دوم ناشي از عوامل و شرايط اقتصادي- اجتماعي بوده است.از اين رو، واكاوي دلايل تغيير، جابه جايي و انتخاب پايتخت هاي خراسان بزرگ با تاكيد بر علل جغرافيايي و ژيوپلتيكي زمان ايجاب مي كند تا جغرافياي تاريخي سرزمين ايران را در ادوار مختلف به همراه جغرافياي سياسي، اجتماعي و اقتصادي دولت هاي حاكم بر آن بررسي نماييم. بدين منظور در اين پژوهش، پس از بررسي كليات جغرافيايي خراسان بزرگ و ويژگي هاي متنوع آن با تاكيد بر مقوله ي مرز و پايتخت هاي آن، مطالعات جغرافياي تاريخي، سياسي، اجتماعي و اقتصادي خراسان بزرگ در دو بخش پيش و پس از اسلام مورد توجه قرار مي گيرد.

The category of capital or political centralization in great khorasan have possess ups and downs in the all of history and in the following of government change the capital expect in the limited cases has been moved from city to city. At a glance to historical past related to this changes and developments showed that different motivations has been caused the movement of political center due to place, period and social government structure and with considering the political strategy and geopolitics issues period this motivation in the first instance has been influenced political, military. Security and ecological geography and in second in stance resulting from economical and social geography in the different go vernment. In this regard, in this research after examination of generalities of great khorasan geography and also different specialties of its geography with emphasis on its border and capitals the historical geography study of great khorasan and its political, economical and social geography to take into consideration in the pre-post Islam period.