اقتصاد دانش و شكاف توسعه در ايران

Knowledge Economy and Development Gap in Iran

از ميان بردن "شكاف توسعه" هدف اصلي "برنامه‌ريزي" براي كشورهاي در حال توسعه همچون ايران است. نكته حايز اهميت دراين راستا، درك اين نكته است كه نه تنها اندازه، بلكه ماهيت شكاف توسعه، براي كشورها و يا حتي براي يك كشور در دوره‌هاي مختلف متفاوت است. مقاله حاضر در اين چارچوب و با هدف ارزيابي شكاف توسعه ايران در فضاي اقتصاد دانش نوشته شده است. به اين منظور علاوه براين كه شرايط اقتصادهاي دانش با اقتصادهاي سنتي مقايسه شده‌اند، مفهوم شكاف ايده يا دانش (شكاف توسعه در اقتصاد نوين) و شكاف عوامل (شكاف سنتي توسعه) نيز بيان شده‌اند. سپس ماهيت شكاف توسعه اقتصاد ايران در مقايسه با نمونه‌اي از كشورهاي منتخب بررسي شده است. مطالعه نشان مي‌دهد كه اقتصاد ايران به لحاظ عوامل طبيعي، انساني و مالي با كمبود مواجه نيست و لذا دچار شكاف عوامل نيز نمي‌باشد. اما در قالب روش‌شناسي ارزيابي اقتصاد دانش (KAM)، با توجه به شاخص‌هاي دانش و اقتصاد دانش دچار شكاف است. بررسي نماگرهاي اقتصاد دانش نيز نشان مي‌دهد كه به‌رغم وضعيت مناسب داده‌ها و ظرفيت‌هاي اقتصاد دانش، ستانده‌هاي آن در ايران پايين است و لذا مشكل كارايي پايين در ايران، به شرايط محيطي همچون كيفيت مقررات، بالا بودن ريسك و ... برمي‌گردد. اين نكته، پيام اصلي مقاله است كه بايد در برنامه‌ريزي توسعه ايران براي رسيدن به موقعيت برتر اقتصادي منطقه (آسياي جنوب غربي) - ترسيم شده در چشم‌انداز بيست ساله - مدنظر قرارگيرد.