اقتصاد دانش‌بنيان: الزامات، نماگرها، موقعيت ايران،‌ چالش‌ها و راهكارها

Knowledge Based Economy: Requirements, Indicators, Iranʹʹs Performance, Challenges, and Policy Implications

نقش علم و دانش در اقتصاد به دليل ايجاد تخصص و بهبود بهره‌وري عوامل توليد از گذشته مورد توجه قرار گرفته و جايگاه فناوري و دانش به‌عنوان عوامل درون‌زا در رشد اقتصادي مورد تاكيد قرار گرفته است. با توجه به اين‌كه در اقتصاد دانش‌بنيان، توليد، توزيع و كاربرد دانش و اطلاعات عامل و محرك اصلي رشد اقتصادي، توليد ثروت و اشتغال در تمامي فعاليت‌هاي اقتصادي است، فرايندهاي خلق و ايجاد دانش، فراگيري و اكتساب آن، پخش و اشاعه و كاربرد عملي آن بايد به دقت برنامه‌ريزي تا بازخورد بين فرايندهاي مذكور، پيشرفت اقتصاد دانش‌بنيان را تضمين ‌كند. وجود محيط مناسب اجتماعي، سياسي، اقتصادي و قانوني براي سرمايه‌گذاري، توليد و تجارت، آموزش و تعليم و تربيت يا سرمايه‌گذاري در سرمايه انساني، سياست‌هاي حمايتي دولت و فناوري اطلاعات و ارتباطات از جمله پيش‌نيازهاي اقتصاد دانش‌بنيان است. براي دستيابي به اقتصاد دانش‌بنيان بايستي شرايط لازم براي ابداع و نوآوري فراهم شود تا توانايي تبديل ايده‌ها به محصولات از طريق سرمايه‌گذاري، به توليد محصولات جديد منجر شود. با توجه به ضروت تبيين نماگرهاي اقتصاد دانش‌بنيان در چهار طبقه شامل نظام نوآوري، محيط كسب و كار، فناوري اطلاعات و ارتباطات و توسعه منابع انساني، در اين مقاله وضعيت ايران در هر يك از نماگرها مورد بررسي قرار گرفته و مقايسه‌ تطبيقي با كشورهاي منتخب شامل كشورهاي پيشرفته و در حال توسعه صورت گرفته است. مقايسه نماگرهاي اقتصاد دانش‌بنيان ‌در ايران و كشورهاي منتخب حاكي از فاصله زياد ايران با شرايط اقتصاد دانش‌بنيان در كشورهاي منتخب مي‌باشد. بايد تمهيداتي در حوزه‌هاي مختلف شامل ابداع و نوآوري و سرمايه‌گذاري در سرمايه انساني به منظور كاهش فاصله با شرايط اقتصاد دانش‌بنيان در ايران فراهم شود تا زمينه دسترسي به دانش و ايجاد محيط مناسب و بهره‌گيري از ابزارهاي ICT در فعاليت‌هاي اقتصادي و سرمايه‌گذاري فراهم شود..