سبك نثر و انديشه روزبهان در شرح شطحيات

Prose Style and Roozbahanʹʹs Belief in Explaining Shathiyat

نوشتار حاضر به بررسي سبك نثر و انديشه كتاب «شرح شطحيات» نوشته روزبهان بقلي اختصاص دارد. ويژگي‌هاي سبك شناختي اثر مذكور در سه سطح بررسي شده است: سطح زباني، سطح ادبي، سطح فكري. در سطح زباني خصلت‌هاي آوايي، واژگاني و نحوي شرح شطحيات مشخص شده است. در سطح ادبي، صنايع بديعي و بياني اين اثر نشان داده شده است. در سطح فكري نيز تلاش شده است تا محورهاي اصلي انديشه روزبهان در اين كتاب بازكاوي شود. به نظر مي‌رسد كه اعتقاد به وحدت وجود، بنيادي‌ترين انديشه مطرح در شرح شطحيات باشد. تفكر وحدت وجودي روزبهان با ويژگي‌هاي سبكي اثر وي، مانند گزينش واژگاني، جناس اشتقاق، تشبيهات عقلي به حسي و تركيبات متناقض نما ارتباطي مستقيم دارد. از ديد روزبهان، بروز كلام شطح آميز از سوي صوفي نيز محصول اتحاد وي با خداست و به همين جهت كفر آميز مي‌نمايد و نيازمند تاويل است.

The present paper is dedicated to the study of prose style and the belief behind explaining Shathiyat written by Roozbahan Boghli. The characteristics of the stylistics of the above book are examined in three levels: linguistic, literary, and mental. In the linguistic level, the phonological, lexical, and syntactic characteristics of Shathiyat are defined. At the literary level, figures of speech are demonstrated. And in mental level, it is endeavored to reinspect the major axis of Roozbahan mindset. It appears that belief in Roozbahanʹs monotheism is in direct relation with his stylistic characteristics such as selection of vocabularies, pun, rational to sensual similes, and paradoxical combinations. In his view, the emergence of Shathi language from Sufi is the product of his unison with God which seems to be paganish and should be reflected upon.