نظريه نيازهاي معنوي از ديدگاه اسلام و تناظر آن با سلسله مراتب نيازهاي مازلو

Theory of spiritual needs from Islamic point of View and its correspondence with Mazlovʹʹs needs hierarchy

در اين مقاله نخست مروري بر جايگاه و اهميت نيازها در حوزه روان‌شناسي مي‌گردد و در ادامه با توجه به ضرورت درنظر گرفتن نيازهاي معنوي در سلسله‌ مراتب نيازها، به بررسي اجمالي ادبيات تفكر ارزشي و نيز متون علمي موجود، درخصوص اهميت و جايگاه نيازهاي معنوي ‌پرداخته مي‌شود. در حوزه معرفت ديني گستره نيازها از محدوده انسان و روابطش با خود و ديگران به وسعت خدا و همه هستي بسط مي‌يابد. با اين پيش‌فرض، نيازهاي معنوي انسان متناظر با هرم نيازهاي مازلو در پنج طبقه (نيازهاي وجود، نيازهاي ايمني‌جويي معنوي، نياز محبت و دوستي با خدا، نياز كرامت نفس، نياز خودشكوفايي معنوي و تقرّب به خدا) عنوان شده است. اميد است اين رهيافت، بتواند دريچه تازه‌اي را به سوي روان‌شناسي مذهب بگشايد و بُعد ديگري از نيازهاي انسان را كه به روشني در هرم نيازهاي مازلو به چشم نمي‌خورد، برجسته نمايد.

This paper first has an overview on status and importance of needs in the field of psychology, and then due to the necessity of considering spiritual needs in needs hierarchy, deals with significance of spiritual needs on the basis of value thinking literature as well as related scholarly texts. Because of highly expansion of needs in the area "religious knowledge" beyond limit of human and his relations with self and others, in the present work, humanʹs spiritual needs have been treated correspondent with Mazlovʹs needs pyramid in the form of 5 classes namely "existence needs", "spiritual safety needs", "need of love and friendship with God", "need of self-esteem", and "need of self-actualization and approach to God". Hopefully, such an approach can open a new door toward psychology of religion and highlights another dimension of humanʹs needs not apparently considered in Mazlovʹs pyramid of needs.