ساخت و اعتباريابي آزمون پايبندي مذهبي بر اساس گزاره‌هاي قرآن و نهج‌البلاغه

Construction and Validity of Religious Adherence Test on the Basis of the Statements of Quran and Nahjul Balaghah

هدف: هدف اين پژوهش، طراحي، ساخت و اعتباريابي آزمون پايبندي مذهبي بر اساس قرآن كريم و نهج‌البلاغه به منظور سنجش رفتارهاي مذهبي در موقعيت‌هاي باليني و كنترل متغيرهاي مذهبي در مداخله‌هايي بوده است كه به نوعي از روش‌هاي مذهبي استفاده مي‌كنند. روش: براي اين منظور، ابتدا از قرآن و نهج‌البلاغه، گزاره‌هاي رفتاري، انتخاب شد و پس از انجام مراحل روان‌سنجي و روايي با پرسش‌نامه‌اي 60 سوالي، 682 نفر از دانشجويان كارشناسي دانشگاه‌هاي استان تهران كه بر اساس نمونه‌گيري خوشه‌اي و به صورت تصادفي در هر خوشه انتخاب شده بودند، مورد بررسي قرار گرفتند. همچنين از آزمون جهت‌گيري مذهبي آلپورت براي روايي ملاك استفاده شد. براي بررسي روايي نهايي آزمون داده‌ها با استفاده از رايانه، ابتدا به صورت اكتشافي و سپس تحليل عاملي تجويزي (تاييدي) مورد تحليل عاملي قرار گرفت. يافته‌ها: يافته‌ها نشانگر آن است كه آزمون پايبندي مذهبي داراي سه عامل (پايبندي مذهبي، دوسوگرايي مذهبي و ناپايبندي مذهبي) و همساني دروني مطلوبي برخوردار است (آلفاي كرونباخ برابر816). نتايج تحليل عاملي با تحليل اكتشافي شش عامل و سپس با تحليل تجويزي سه عامل، بيانگر تبيين درصد قابل توجهي از واريانس متغير مورد نظر همبستگي آزمون مورد نظر با آزمون جهت‌گيري مذهبي آلپورت است. همچنين قبل از اين با گروه نمونه محدودتري محاسبه شد و همبستگي معناداري به دست آمد. نتيجه: بر اساس يافته‌هاي پژوهش و گزاره‌هاي مذهبي مي‌توان آزمون داراي اعتبار و روايي بالا ساخت كه عوامل منسجمي از آن به دست مي‌آيد و مي‌توان با توان بالايي رفتار مذهبي افراد را مورد مطالعه و در پژوهش‌هاي باليني براي سنجش مذهبي مورد استفاده قرار داد. پايبندي مذهبي، ماهيتي مستقل و متفاوت از ناپايبندي و دوسوگرايي مذهبي دارد.

The present research aims to design and build religious adherence test and assess its validity on the basis of the statements of the Holy Quran and Nahjul Balaghah. For this reason, first of all some behavioral statements were chosen and then a questionnaire study consisting of 60 questions was conducted on a sample of 682 undergraduate students from the universities of Tehran province. These students were selected through a random cluster sampling process. Allportʹs religious orientation test was also used to ascertain the validity of the criterion. Finally, the data were studied through exploratory factor analysis (EFA) and confirmatory factor analysis (CFA). The findings revealed three factors (religious adherence, religious ambivalence and religious non-adherence) which enjoyed a desirable level of internal consistency (Cronbachʹs alpha equal to 816). The results of factor analysis with exploratory analysis showed 6 factors and the confirmatory analysis showed 3 factors which explain a considerable percentage of variance of the two factors. This test also showed meaningful consistency with Allportʹs religious orientation scale. The conclusion is that it is possible to make, on the basis of religious statements, a test of high validity with consistent factors and ample ability to measure religious behaviors.