ز «دانشمند» مجلس باز پرس!

Ask the Scholar in our Midst

در بيت دومِ غزلِ درخشان و رياستيزانه حافظ با مطلع: واعظان كاين جلوه در محراب و منبر مي‌كنند چون به خلوت مي‌روند آن كار ديگر مي‌كنند حافظ مشكل خويش را از «دانشمند مجلس» باز مي‌پرسد. اين اصطلاح ـ بنابه پيشينه اجتماعي و تاريخي آن ـ مي‌تواند نشانه‌اي قابل تامّل از تلقّي و باور پيشينيان نسبت به «دانش» و وجه اجتماعي اصطلاحاتِ عامي همچون «دانشمند» و «صاحب دانش» به شمار آيد. با توجّه به شواهد و نشانه‌هاي گوناگون «دانشمند» و «دانشمندي» از ديرباز به عنوان يكي از «طبقات» و «درجات» نام‌آشناي اجتماعي در تاريخ و فرهنگ ايران مطرح بوده است. در اين نوشته به جايگاه و نيز منزلت و ويژگي‌هاي «دانشمندان» به عنوان يك طبقه مطرح اجتماعي پرداخته شده است.