مشكلات آموزشي دانشكده پزشكي: از ديدگاه‌هاي شخصي تا واقعيت

مقاله سياباني و همكاران "مشكلات آموزشي دانشكده پزشكي كرمانشاه از ديدگاه دانشجويان پزشكي" چاپ‌‌شده در شماره 41 آن مجله (1)، مورد توجه اينجانب قرار گرفت. در اين زمينه، نكات متعددي قابل طرح هستند. مهم‌ترين مشكل بررسي انجام‌شده، تعداد دانشجوي انتخاب‌شده است. نظرسنجي از 24 دانشجو از چهار دوره علوم پايه‏، فيزيوپاتولوژي، كارآموزي و كارورزي (6 دانشجو در هر مقطع)، ضعف جدي كار انجام‌شده است. در هر ترم، حدود 100 تا 200 دانشجو در هر يك از مقاطع رشته پزشكي وجود دارند. آيا بررسي نظرات 6 نفر از يك دوره آموزشي، مي‌تواند منعكس‌كننده نظرات تمامي آنان باشد؟! در حالي‌كه در مطالعات مشابه از تعداد 400 نفر (2) و يا بيشتر، استفاده شده است. نكته مهم‌تر اين‌كه معيار انتخاب دانشجويان فوق، مشخص نيست. نويسندگان نحوه انتخاب، سن، جنس، معدل و تعداد دفعات مشروطي دانشجويان مذكور را بيان نكرده‌اند. بديهي است كه اختلاف جدي بين دانشجويان پزشكي موفق و ناموفق (3)، وجود داشته و هر يك مشكلات خاص خود را دارند. شمس و همكاران (1385)، مشكلات اصلي دوران تحصيلي دانشجويان را مشكلات روان‌شناختي (7/43%)، مالي- رفاهي (8/30%)، فردي- خانوادگي(2/30%) و خدمات آموزشي(29%) دانستند (2). بنابراين شايد بتوان حلقه مفقوده تحقيق سياباني را خود دانشجويان دانست. اجراي يك برنامه آموزشي هدفمند براي دانشجوياني با زمينه علمي متفاوت و اختلاف جدي سطح علمي (با رتبه كشوري زير هزار در مقايسه با بالاي ده‌هزار در يك ورودي) با مشكلات جدي همراه است. انتخاب عنوان مقاله نيز نمايان‌گر جهت‌گيري از پيش تعيين‌شده در اين زمينه است زيرا در بررسي منابع علمي موجود، عنوان مشابهي در مورد ساير دانشكده‌هاي پزشكي يافت نشد و اغلب مطالعات در زمينه خاصي، مثلاً مشكلات آموزش باليني و يا آموزش سرپايي، از ديدگاه اساتيد و دانشجويان، مدنظر قرار گرفته است. انتخاب عنوان كلي فوق، حيطه گسترده‌اي از مسايل مختلف را مي‌گشايد كه با مطالعه مقاله به مشكلات آن برخورد مي‌كنيم. به‌نظر اينجانب اكثر نويسندگان مقاله، حضور مستمر و فعال در امر آموزش دانشجويان پزشكي نداشته‌اند كه مي‌تواند در شناسايي مشكلات واقعي آموزش پزشكي، تاثيرگذار باشد. نويسندگان در بخشي از مقدمه از كاهش كيفيت كار دانش‌آموختگان رشته پزشكي نوشته‌اند. اما رفرنس و بررسي علمي كه منجر به اين نتيجه‌گيري شده است را بيان نكرده‌اند. بخشي از مطالب بيان‌شده توسط دانشجويان مورد مطالعه، فاقد اساس علمي است و از عدم اطلاع آنان ناشي شده است. همچنين اين دانشكده، عضو هيات علمي كه پزشك بوده و داراي مدرك PhD باشد MD-PhD)) ندارد. منابع اعلام‌شده براي تدريس و امتحان، منابع رسمي وزارتي هستند و حجم و سرفصل دروس نيز توسط مراجع ذيصلاح وزارتي تعيين مي‌شوند كه تغييرات جزيي آن، فقط با مجوز شوراي آموزشي دانشگاه امكان دارد. برخي مطالب ديگر نظير تدريس بد اساتيد، زجرآور بودن كلاس‌ها، علمي نبودن محيط دانشكده، كلي‌گويي و غيرقابل استناد و پي‌گيري علمي است. در بحث مقاله به عدم انتخاب روش‌هاي تدريس فعال و دانشجومحور از سوي اساتيد اشاره شده است. انتخاب اين روش‌ها به شرايط خاص، آمادگي، ابزار و امكانات نيازمند است و اغلب به دليل تعداد زياد دانشجويان رشته پزشكي و كمبود وقت، قابل اجرا نيست. نمي‌توان از دانشجوياني كه ترجمه، تحقيق و بسياري از وظايف‌هاي خود را با پرداخت هزينه به مراكز و افراد ديگر مي‌سپارند انتظار حضور در آموزش فعال و دانش‌محور را داشت. در پايان، بايد اذعان داشت كه كمبود اعضاي هيات علمي و امكانات آموزشي و پژوهشي، افزايش تعداد دانشجويان، اولويت دادن به مسايل درماني و بهداشتي و سپس آموزشي و پژوهشي، از مشكلات جدي و كلي آموزش پزشكي است، اما لازم است درمطالعات مرتبط، به‌تفكيك مقاطع آموزشي رشته پزشكي و استفاده از متدولوژي صحيح (مانند حجم نمونه مناسب و پرسشنامه معتبر) توجه شود.