ضرورت بازنگري دستورالعمل بهداشتي گندزدايي ميوه و سبزيجات با استفاده از كلر

سردبير محترم كاربرد گندزداها در پاكسازي ميوه و سبزيجات يكي از راه‌هاي مهم پيشگيري از بيماري‌ها است. كلر و تركيبات آن متداول‌ترين نوع گندزدا مي‌باشد. اين ماده كاربرد وسيعي در بهسازي محيط، به‌ويژه گندزدايي ميوه و سبزيجات دارد. علي‌رغم اين واقعيت، مقدار متناسب كلر جهت گندزدايي و زمان تماس با اجرام بيماريزا، غالباً مورد چالش است (1). معيار اثربخشي با استفاده از حاصل‌ضرب غلظت كلر بر حسب ميلي‌گرم در ليتر محلول در زمان مواجهه برحسب دقيقه كه منجر به كميت عددي شده و در pHهاي مختلف و دماي معين، براي حذف ژيارديا لامبليا به‌ميزان 9/99 درصد و براي ويروس‌ها 99/99 درصد گزارش شده‌ است. به‌عنوان مثال براي دماي20 درجه سانتيگراد و pHهاي 8-7، حاصل‌ضرب غلظت كلر در زمان تماس 91-62 تعيين شده است. اين عدد براي حذف حدود چهار لگاريتم ويروس‌ها 3-1 گزارش شده است (2). باب و همكارانش (1980) با استفاده از محلول مايي 100 ميلي‌گرم در ليتر كلر، 9/99 درصد اسپورهاي باسيلوس آتروفيوس را در 5 دقيقه از بين بردند (3). دستورالعمل‌هاي اجرايي بخش خدمات بهداشتي كه اهم آن در مجموعه بحث‌هاي آموزشي تربيت بهورز و بروشورهاي محلي كارگزاران بهداشتي ديده مي‌شود تاكيد بر استفاده از مقدار يك گرم پركلرين 70 درصد در چهار ليتر آب براي مدت 5 دقيقه، بدون توجه به ديگر پارامترهاي موثر در گندزدايي دارد. تقريباً همين مقدار در يك ظرف ده‌ليتري براي مدت 20-15 دقيقه جهت گندزدايي ميوه و سبزيجات، توصيه و آموزش داده مي‌شود (4). اين مقدار كلر براي گندزدايي مورد ترديد است زيرا حاصل‌ضرب غلظت در زمان تماس كلر حدود 875 شده و با آن‌چه در بالا ذكر گرديد مغايرت دارد، از طرفي مطالعات تجربي نشان مي‌دهد كه حاصل عمل به اين دستورالعمل‌ها مورد سوال است. مضافاً صرف‌نظر از مسايل اقتصادي، تاثير نامطلوب بر كيفيت ميوه و سبزيجات از نظر طراوت ظاهري، حذف رايحه خوب برخي از سبزيجات و افزايش مقدار كلر در محيط مايي، موجب تشكيل تركيبات جانبي كلر شده كه مخاطره‌آميز بودن آن موكد است. پيشنهاد مي‌گردد، با توجه به اين‌كه اعمال بك روش تهاجمي به‌عنوان يك دستورالعمل بهداشتي منطقي به نظر نمي‌رسد. اولاً اقدامات مراقبتي در خصوص ميوه و سبزيجات از مرحله كاشت و داشت، به‌ويژه كيفيت آب آبياري و باروري خاك با كودهاي پاستوريزه و برداشت محصولات و سلامت نگه‌داري اين محصولات از طريق همكاري بين بخشي را مورد توجه قرار داده، ثانياً با توجه به نوع سبزي يا ميوه، طبق تجارب علمي موجود، موضوع گندزدايي ميوه و سبزيجات مورد بازنگري و در چارچوب اصول علمي، اصلاح و براي استفاده به جامعه اعلام گردد. براي رفع پاره‌اي از ابهامات موجود، بازنگري در روش استفاده از پركلرين مورد پژوهش قرار گرفت. در اين مطالعه با انجام بيش از 70 نمونه، اثر پركلرين (هيپو كلريت كلسيم) در چهار غلظت 25، 50، 75 و 100 ميلي‌گرم بر ليتر در 7pH= و 8 pH= در زمان‌هاي تماس 10، 15 و 20 دقيقه، شاخص‌هاي ميكروبي كلي فرم مدفوعي و كلستريديا مورد بررسي قرار گرفت. نتايج نشان داد در كارآيي گندزدايي كلر با افزايش غلظت و زمان تماس، اثر گندزدايي افزايش داشت. تحليل آماري به شيوه آناليز واريانس نشان داد كارايي گندزدايي بين غلظت 25و 100، تفاوت چشم‌گير داشت. غلظت بهينه، 75 و زمان تماس 20 دقيقه بود كه تا 99/99 درصد از مجموع شاخص كلي فرم مدفوعي و كلستريديا را كاهش مي‌دهند. در اين مطالعه، تفاوت چشم‌گيري بين 7pH= و 8pH= مشاهده نشد (5).