بررسي و تحليل شكل گيري جزاير حرارتي با استفاده از R.S و GIS: نمونه موردي " شهر اهواز"

The Investigation and Analysis of Heat Islands Formation Using RS and GIS Case Study: Ahvaz City

بررسي وضعيت پراكندگي تابش‌هاي حرارتي و ارتباط آن با نوع كاربري‌هاي موجود، در شناخت ميكروكليماي نواحي شهري داراي اهميت زيادي مي‌باشد. دما ازجمله عواملي است كه از شرايط محيطي تاثير مي‌پذيرد و يكي از شاخص‌هاي كيفيت محيط زيست به شمار مي‌رود. از سويي برنامه‌ريزي كاربري اراضي به عنوان هسته اصلي برنامه‌ريزي شهري با تكيه بر شناخت از محيط به دنبال راهبردي جهت حركت مجموعه محيطي، اجتماعي و اكولوژيكي شهرها به سوي اهداف توسعه پايدار، خصوصاً دركشورهاي درحال توسعه مي‌باشد. لذا شناخت ميزان اثرگذاري كاربري‌هاي شهري در شكل گيري جزاير حرارتي مي‌تواند بستر ساز جهت‌دهي به استراتژي‌هاي شهري در كنترل جزاير حرارتي يا كاهش آن به عنوان اثر منفي رشد روزافزون شهرها به خصوص در مناطق گرم باشد. شهر اهواز با توجه به شرايط محيطي از يك سو و عوامل دروني و انساني از سوي ديگر در ظهور شرايط حرارتي ويژه در كشور قابل‌توجه است. در اين پژوهش از داده‌ي سنجنده ETM+ متعلق به تابستان 2010(15/5/1389) استفاده گرديد و سپس با داده‌هاي فصل‌هاي پاييز(6/ آبان/1381) و زمستان (23/ بهمن/ 1382) منطقه تطبيق داده شد. در مرحله بعد به منظور تعيين نقش عوامل انساني بر دماي محيط، جمعيت مناطق متعلق به داده‌هاي سرشماري نفوس و مسكن استخراج و ميزان تاثير جمعيت بر دما شهري روشن شد. جهت تهيه نقشه كاربري اراضي و دمايي منطقه از تصوير تابستان 1389، به ترتيب از الگوريتم MLC و TEF استفاده گرديد. به‌منظور مطالعه تطبيقي و تعيين تغييرات دمايي در فصول مختلف، نقشه Hot spot دمايي شهر كه ناظر بر خوشه‌بندي ارزش‌هاي حرارتي است به تفكيك فصول انجام گرديد و بر مبناي نقاط مشترك جزاير حرارتي شهر تعيين شد. نتايج اين پژوهش از چند منظر قابل ‌توجه است؛ اولاً توانايي بالاي داده‌هاي سنجش از دور حرارتي در مطالعه پارمترهاي محيطي در حوزه شهرها آشكار مي‌شود، ثانياً اثرگذاري كاربري‌هاي شهري را در ظهور شرايط حرارتي كنوني شهر اهواز مشخص مي‌گردد. ثالثاً، مطالعه رابطه دما و شمار جمعيت در منطقه نشاگر رابطه مستقيم بين آنهاست كه اين موضوع هم به تفكيك مناطق شهري در سرشماري 1385 و هم كل شهر در سرشماري‌هاي اخير روشن است. رابعاً كاربري‌هاي همچون فضاي سبز نقش مهمي در بهبود شرايط ميكروكليمايي ايفا مي‌نمايند. همچنين پراكنش جزاير حرارتي در منطقه از تا حد زيادي پراكنش كاربري صنايع و باير پيروي مي‌كند. نتايج اين پژوهش مي‌تواند خصوصاً مورداستفاده برنامه ريزان فضاي سبز جهت توسعه و احداث فضاي سبز و برنامه ريزان شهري جهت تغيير يا اصلاح كاربري‌هاي شهري قرار گيرد.