تحليل محتواي كتاب‌هاي درسي تعليمات اجتماعي دوره راهنمايي تحصيلي از منظر نوع رويكرد آموزش شهروندي

Content Analysis "Social Sciences" Textbook in Secondary School from the Perspective of Citizenship Education Approach

اين پژوهش به تحليل محتوا و تصاوير كتابهاي درسي تعليمات اجتماعي در سه پايه اول، دوم و سوم راهنمايي در سال تحصيلي 89 ـ 1388 در ايران پرداخته است. هدف پژوهش مشخص كردن نوع رويكرد آموزش شهروندي موجود در كتابهاي درسي تعليمات اجتماعي بوده است. جامعه آماري كتابهاي تعليمات اجتماعي دوره راهنمايي تحصيلي است. نمونه كل جامعه آماري است. معيار توصيف آموزش شهروندي و واحد ثبت پاراگراف است. روش پژوهش تحليل محتوا از نوع كمّي است. اين مقاله با تلفيق ديدگاههاي مختلف براي تحليل رويكرد كتابهاي درسي از طبقه‌بندي زير بهره مي‌برد. شهروند قانون‌مدار: فردي فعال، مطيع قوانين، مسوول ب ـ شهروند مشاركتي: علاقه‌مند به مشاركت اجتماعي از ديد فردي و همكاري در پيشرف جامعه و شهروند انتقادي ج‌ـ شهروند انتقادي بررسي منتقدانه ساختار اجتماعي اقتصادي سياسي: علاقه‌مند به عدالت اجتماعي، با انگيزه براي تغيير اجتماعي. از تحليل كتابهاي درسي تعليمات اجتماعي سه پايه دوره راهنمايي اين نتيجه به‌دست آمد كه بيشتر محتواي كتابها به آموزش شهروند قانون‌مدار با 5/45 درصد پرداخته است. آموزش شهروند مشاركتي با 06/36 درصد در مرتبه بعدي قرار دارد و آموزش شهروند انتقادي با 44/18 درصد كمترين نسبت را به خود اختصاص داده است. تعداد كل تصاوير كتابهاي سه پايه 119 تصوير است كه 65 درصد در كتاب پايه اول، 53 درصد در كتاب پايه دوم و 32 درصد در كتاب پايه سوم است. يكي از مسايل كه مورد توجه رويكرد آموزش شهروند انتقادي است عدالت و برابري است. يافته‌ها نشان مي‌دهد در پايه اول 53 درصد و كتاب دوم با 8/1 درصد و كتاب سوم 7/8 درصد تصاوير داراي نمادهاي زنانه است. نداشتن فنون تاكيد براي فهم پيام تصاوير كتاب يكي از نقدهاي كتاب مي‌باشد.

This study investigated pictures and content of social sciences textbookʹ in first, second & third grades of secondary school in the academic year of 1388-89 (2010-2011) in Iran. It aimed to identify present citizenship educational approaches in textbooks which are transferred to pupils through hidden & formal curriculum. The overall aim of investigating these approaches is to define "good citizen". integrated different views (rule –oriented, participatory & critical citizens) was used for analyzing citizenship educational approaches.. Their characterisitics are as follows: (a) rule- oriented citizen: active, law-obedient, responsible. (b) Participatory citizen: interested in participating in social activities, and cooperating in society development (c) critical citizen: critical of political, economic & social structures, interested in social justice with a motivation for social change. Social sciences textbook were used as tools. description criteria is citizenship education and the unit of registration is paragraph. analysis of textbooks reveals that most content (45/5%) is dedicated to the education of rule–oriented citizens. Then there are participatory (36/06%) and critical citizens (18/44%) respectively. There is 119 pictures in books, which 65% is in the first year, 53% in second year and 32% in the third year textbook. justice and equality is one of considered issue for educating about critical citizens. Results show that 53 percent of pictures in the first year , 1/8% in second year and 8/7% in the third year have female symbols. Lack of emphasizing techniques for understanding picture message is one of criticism.