بررسي روش استنباط اطلاقات از طريق اجراي مقدمات حكمت

Surveying the Method of Inference Generalizations byImplementation of Wisdom Rudiments

يكي از كاربردي ترين ابزارهاي استنباط احكام در فقه و حقوق اسلامي، احراز دلالت لفظ بر اطلاق از طريق «مقدمات حكمت» است كه اين نوشتار به بررسي زواياي مختلف آن مي پردازد. در اين راستا، نظريات اصولي پيرامون وضع الفاظ مطلق، مورد نقد و بررسي قرار گرفته و از بين اقوال قدما و متاخرين، پنج مقدمه تحت عناوين زير: «در مقام تمام بيان مراد بودن متكلم، عدم قرينه بر تقييد، عدم قدر متيقن در مقام تخاطب، امكان اطلاق و تقييد و عدم انصراف» به دست آمد. سپس راجع به هر يك از مقدمات موصوف از جهات مقصود از آن مقدمه، اعتبار مقدميت و راه احراز آن بحث شد. در نهايت با بررسي نظريات و آراي اصولي ها و ادلّه استنادي آنها مشخص گرديد كه دلالت مطلق بر اطلاق، عقلي است و اين دلالت توسط قراين اثبات مي شود و صرفاً مقدميت مقدمه اول را براي استنباط اطلاقات نمي توان انكار كرد اما مقدميت ساير مقدمات قابل قبول نمي باشد. بنابراين، قرينه عامه يا حكمت تنها يك شرط دارد و آن هم «در مقام بيان تمام المراد استعمالي بودن متكلم» است؛ يعني گوينده در مقامي باشد كه بخواهد تمام مقصودش را بيان كند و براي احراز اين مقدمه مي توان از اصل عقلايي اصاله البيان استفاده كرد.