بايسته‌ها و پيامدهاي تربيتي عقل نظري و مراتب آن در فلسفه ملاصدرا

The Necessities and Training Outcomes of Theoretical Intellect and Its Position in the Philosophy of Molla Sadra

يكي از مباحث مناقشه برانگيز در معرفت‌شناسي، نظر فيلسوفان در مورد عقل، مراتب و جايگاه آن است. ملاصدرا به عنوان فيلسوفي شاخص و فرهنگ‌ساز در ميان حكماي اسلامي از جايگاه ويژه‌اي برخوردار است. لذا چگونگي نظر وي درباره عقل و مراتب مختلف آن حايز اهميت است. اهميت اين بررسي آن گاه دو چندان مي‌شود كه بخواهيم بر مبناي نظريات وي در مورد عقل به دلالتهايي براي تعليم و تربيت به عنوان ضرورتي اساسي دست يابيم. در اين پژوهش، كه با استفاده از شيوه تحليلي - استنباطي و بر مبناي استفاده از تاليفات خود ملاصدرا و نوشته هاي ديگران در مورد وي صورت پذيرفته است، سعي مي‌شود ضمن تبيين عقل نظري و مراتب آن از ديدگاه وي، ويژگيها و بايسته‌هاي آن براي تعليم و تربيت استنباط و تبيين شود. نتايج پژوهش حاكي است كه نگرش عقلاني – شهودي ملاصدرا مي‌تواند مبنايي اصيل براي تعليم و تربيت در نظر گرفته شود ضمن اينكه تاكيد برخودشناسي در پرتو شكوفايي عقلاني، اهميت قايل شدن براي حواس به عنوان مبادي كسب معرفت عقلاني و توجه به تفاوتهاي فردي از ديگر پيامدهاي نگرش ملاصدرا به عقل نظري و مراتب آن است.

A challenging discussion in epistemology relates to the idea of philosophers regarding intellect and its position. Molla Sadra, as a distinguished philosopher and culture developer, takes a special position among Muslim philosophers. His opinion, therefore, can be of great importance about intellect and its position. It becomes drastically more important when we decide to obtain indications from his opinions about intellect as basic requisites for education. Following analytical- inferential method, this research is carried out by analyzing the writings of Molla Sadra as well as the writings of others about him. It tries to explain theoretical intellect and its position according to him and to discover the indications of his thought for education. The research results indicated that Molla Sadra’s intellectual-intuitive approach can be applied as an intuitive basis for education. Emphasizing on self-understanding based on intellectual development, considering senses as the beginning of intellectual knowledge, and paying attention to individual differences are other outcomes of Molla Sadra’s approach to theoretical intellect and its position.