بررسي امكان كاهش تنش خشكي با آبياري تكميلي ارقام نخود ديم در كرمانشاه

The study of reduction of Drought Stress in Dry- Farming Chickpea (Cicer arietinumL.) by Supplementary Irrigation in Kermanshah, Iran

اين پژوهش بر روي ارقام نخود ديم در سال زراعي 86-1385 در مزرعه‎ي تحقيقاتي دانشگاه آزاد اسلامي كرمانشاه به صورت طرح كرت‌هاي خرد شده در قالب بلوك‎هاي كامل تصادفي با 3 تكرار انجام شد. عامل اصلي نحوه آّبياري، شامل تيمار شاهد (بدون آبياري)، فقط يكبار آبياري در مرحله‎ي 50 درصد گلدهي و فقط يكبار آبياري در مرحله پرشدن غلاف‎ها و عامل فرعي رقم مورد استفاده شامل ارقام آرمان، هاشم و ILC-482 بودند. در بين سطوح آبياري، از نظر ارتفاع بوته، تعداد شاخه‎ي فرعي، فاصله اولين غلاف از سطح خاك، تعداد دانه در بوته، تعداد غلاف در بوته، عملكرد دانه، عملكرد بيولوژيك، شاخص برداشت و وزن صد دانه، اختلاف معني‎داري مشاهده شد. بين ارقام مورد آزمايش نيز از نظر كليه اين صفات به استثناي وزن صد دانه اختلاف معني‎داري مشاهده گرديد. ميانگين عملكرد دانه در رقم آرمان به طور معني‎داري بيش‎تر از رقم هاشم و در رقم هاشم بيش‎تر از رقم ILC-482 بود. البته از نظر عملكرد دانه بين ارقام هاشم و ILC-482 اختلاف معني‎داري وجود نداشت. از نظر تعداد دانه در بوته، رقم آرمان و از نظر تعداد غلاف در بوته ارقام آرمان و هاشم بيش‎ترين مقدار را به خود اختصاص دادند. بالا بودن عملكرد دانه در تيمار آبياري در مرحله‎ي پرشدن غلاف‎ها در ارتباط با اجزاي عملكرد، به ويژه تعداد غلاف در بوته و وزن صد دانه بود. اين پژوهش مشخص نمود كه مرحله‎ي تشكيل دانه و پر شدن غلاف حساس‎ترين مرحله به كمبود آب است و در شرايط محدوديت آب، با انجام آبياري در اين مرحله مي‌توان عملكرد دانه را به ويژه در رقم آرمان به طور قابل توجهي افزايش داد.

To investigate the effects of different irrigation regimes, and chickpea cultivars on chickpea production an experiment was carried out in the Agricultural Research Station, college of Agriculture, Islamic Azad University, Kermanshah Branch in 2007. The experiment was split-plot in a randomized complete block design with three replications. Supplementary irrigation at three levels including no irrigation (control), one time irrigation at 50%- flowering stage and one time at pod- filling stage, was allocated to main plots and the variety (Arman, Hashem and ILC-482) was allotted to sub plots. A significant difference was observed between irrigation treatments in terms of plant height, number of axillary branches, distance to the first pod from soil surface, number of grain per plant, number of pod per plant, grain yield, biological yield, harvest index and 100- grain weight; such a difference was observed between test varieties in terms of all traits rather than 100- grain weight. The grain yield mean was significantly higher for Arman than that of Hashem and for Hashem was significantly higher than that of ILC-482. The highest values of the number of grain per plant relate to Arman and of pod per plant related to Arman and Hashem, respectively. High rate of grain yield in irrigation treatment at pod- filling stage was associated with yield components, especially with the number of pod per plant and 100- grain weight. The results showed that grain formation and pod- filling stages were the most sensitive ones to water-deficit and under water limitation conditions, we can considerably increase grain yield at this stage by irrigation, especially for Arman.