نگاهي سبك‌شناسانه به استقبالهاي شاعران از يك قصيده سنايي

استقبال ، تتبّع ، جواب از سنّتهاي رايج هنري در سرودن شعر سنّتي اسلامي و بويژه در ميان شعراي ايرانيست و آن نوعي سرودن شعرست به تبعيّت از سرمشقي پيشين. در كتب بديعي اين موضوع عموماً در ذيل بحث از سرقات شعري طرح و از آن بحث شده است. در اين مقاله كوشيده‌ايم در پاسخ به اين پرسشها كه آيا تتبّعات و استقبال هاي شاعران داراي ارزش و فوايد سبك‌شناسي است و اگر چنين است اين ارزشها و فوايد كدامند، استقبالهاي شاعران ايراني را از يك قصيده بسيار معروف سنايي به مطلع: «مسلمانان، مسلمانان، مسلماني، مسلماني / از اين آيين بي‌دينان، پشيماني، پشيماني» و نيز الگوهاي احتمالي وي را در سرودن اين شعر از آغاز ادب فارسي تا دوره معاصر پي‌جويي و استخراج كنيم. بررسي شعرهاي تتبّعي از طرفي ميتواند به روشني گرايشهاي عمده هنري در ميان شاعران يك عصر و به تبع آن ويژگيهاي اساسي سبك دوره مذكور را نشان دهد و از سوي ديگر پي‌جويي تاريخي و بررسي نمونه‌هاي تتبّعي در طول ادب فارسي ميتواند زمينه مناسب و مهيّايي را براي بررسي تحوّلات سبكي شعر فارسي فراهم سازد. نتيجه بسيار مهمّ ديگر اين نوع بررسي روشن ساختن ميزان اهمّيّت و مورد توجّه و تتبّع بودن يك شاعر و آثارش در تاريخ ادب فارسي است.

The poetic imitation, quest, and response are some of artistic prevalent traditions in versification of Islamic traditional poems and particularly among Iranian poets where it is a type of versification by following of the previous model. In rhetoric book, this subject has been generally purposed and discussed under title of plagiarism. At this essay, in response to some questions such as: Do these quests and imitations from poets have any stylistic values and benefits? And if so, which are such values and benefits? We tried to explore and extract imitations from Iranian poets in versifying this poem from the beginning of Persian literature period until recent time; for example, in a very well- known ode that was versified by Sanaee with following prologue: “Oh Muslims! Oh Muslims. Keep out Islam, Keep out Islam, Of this atheist tradition, be repent, be repent!” And also on the one hand, review of questing verses may clearly indicate major artistic inclinations among the poets of an era and consequently basic characteristics of the literary style at the given period; and on the other hand, historical follow- up and review of questing samples throughout Persian literature period could prepare appropriate and befitting ground for investigation into stylistic changes in Persian verse. The other important outcome of such exploration is to clarification of significance, consideration and questing nature of a poet and his/ her works in history of Persian literature.