مكان‌يابي مناطق مسكوني در برنامه‌ريزي حمل و نقل شهري با استفاده از GIS و مدل‌سازي رياضي انتشار آلودگي هوا

Locating Residential landuse in Urban Transportation planning by the Application of GIS and Mathematical Emission Modeling of Air Pollution

گسترش شبكه حمل و نقل شهري و افزايش جاده‌ها موجب افزايش دسترسي‌ها به عنوان عارضه مثبت و افزايش آلودگي هوا به عنوان عارضه منفي مي‌شود. نظر به نقش حساس آلودگي هوا در سلامت شهري و نيز در رضامندي سطح كيفي زندگي شهري، اين عنصر به عنوان كليد تحقيق برگزيده شده است. هدف تحقيق، طراحي و توسعه مدل رياضي با رويكرد معرفي مناطق قابل توسعه براي توسعه شبكه حمل و نقل شهري و جانمايي مناطق مسكوني با هدف افزايش دسترسي و كاهش آلودگي هواست. اراك به عنوان يك شهر در حال توسعه درايران به عنوان منطقه مورد مطالعه انتخاب شده است. روش تحقيق با محوريت تهيه و طراحي مدل شهري با محاسبه فاصله مناسب مناطق مسكوني از جاده‌ها براي كاهش آلودگي هوا و استقرار درست شبكه حمل و نقل شهري نسبت به مناطق مسكوني بوده است. ابزار GIS با توانايي ارزيابي گزينه‌هاي مختلف و نيز همپوشاني لايه‌هاي متفاوت ابزاري كارآمد در اين تحقيق تلقي مي‌شود. نتايج، مبين كارايي مدل طراحي شده جهت مكان‌گزيني مناسب شبكه حمل و نقل در مناطق مسكوني است. نقشه‌هاي مختلف مبين استقرار نامناسب بخشي از مناطق مسكوني در مناطق آلوده تقريبا در اطراف همه جاده‌هاي اصلي است كه مخاطرات ناشي از آلودگي‌هاي حمل و نقل را براي سلامت ساكنان به همراه دارد. اين تحقيق بروشني دربردارنده يك رهيافت علمي در تهيه مدل‌هاي توسعه حال و آتي كاربري مسكوني و شبكه حمل و نقل شهري است كه مي‌تواند در برنامه‌ريزي شهري در سطوح منطقه‌اي و كشوري مورد استفاده واقع شود.

Increasing urban network has both positive (accessibility) and negative (air pollution) impacts. In this research air quality is chosen as key elements with respect to their critical roles in quality of life and urban health. The overall objective of this study is to develop a mathematical model to plan appropriate locations for residential landuses and urban transportation network development to address one issue- air quality. Arak, a developing city in Iran has been chosen as a case study. Methodology of this study helps to select suitable sites for development of urban transportation network and residential zones. GIS as a powerful tool is applied for layers overlaying and interpretation of several scenarios. The results show the mathematical model, with acceptable accuracy, can be applied for the establishment of urban transportation network in proportion to residential zones. Based on the suitability maps, approximately around all main roads, there are non-suitable residential zones located in potential polluted areas. It will be dangerous for human health of residents. This research has successfully managed development of a scientific approach for current and future model development that can be employed in transportation planning and residential landuse suitability assessment at both the local and national structure plan levels.