بررسي نقش معنايي پسوندهاي ـَ ‌نده و ـ ‌‌ار در زبان فارسي*

اين مقاله در چهارچوب نظريه نمود معنايي- واژگاني ليبر(2004) به بررسي نقش معنايي پسوندهاي ـَ نده و ـ ار مي‌پردازد. اين نظريه با استفاده از شش مشخّصه معنايي: مادّه ، پويا ، مكان ، وضع يا جايگاههاي رويدادي استنباطي (وجرا) ، مقيّد و ساختمند و يك اصل به نام اصل هم‌نمايگي ، نقش معنايي عناصر واژي از جمله وندها و عملكرد آنها را در فرايندهاي تركيب، اشتقاق و تغيير مقوله بررسي مي كند. در اين نظريه همه‌ عناصر واژي از جمله وندها مشخّصه‌ معنايي، اسكلت معنايي، زيرمقوله بندي‌ نحوي و موضوع دارند؛ امّا وندها يا بدنه‌ معنايي ندارند و يا بدنه معنايي شان بسيار ضعيف است. در اين مقاله، دليل عملكرد متفاوت پسوندهاي ـ َنده و ـ ار در واژه‌سازي، چندمعنايي بودن و به‏طور كلّي منشا تفاوت‌ها و تشابهات آنها بررسي مي‌شود. با استفاده از اين ديدگاه نشان داده مي شود كه نقش اين وندها نقشهاي معنايي كنشگري و كنش‌پذيري يا نقشهاي نحوي فاعلي و مفعولي نيست بلكه اين وندها هم مانند ساير عناصر واژي، مشخّصه‌هايي معنايي به پايه‌ها اضافه مي‌كنند و دليل چندمعنايي بودن وندها ناشي از عملكرد متفاوت اصل هم‌نمايگي است نه نقش معنايي آنها.

This paper examines the semantic contribution of -?r and -andeh suffixes in Persian based on Lieber’s (2004) lexical semantic representation. This framework using six semantic features ([material], [dynamic], [Location], [IEPS] , [B] and [CI] and a principle called coordination principle studies the semantic contribution of lexical items including affixes and their functions in compounding, derivation and conversion. In this theory all lexical items including affixes have semantic skeleton, grammatical sub-categorization and arguments; but affixes have little or nothing of semantic body. This paper studies different functions of -?r and -andeh suffixes in the process of morphological derivation, their polysemy nature and, in general, the origins of their similarities and differences. Using this theory, it is shown that these affixes do not contribute to the semantic roles of agent and patient or the syntactic roles of object and subject but they, like other lexical items, add semantic features to the lexical bases and their polysemy is the result of different application of coordination principle, not their semantic contribution.