ارزيابي تنوع ژنتيكي صفات آگرومورفولوژيكي در ژرم‌پلاسم جو اسپانتانيوم (Hordeum spontaneum) ايران

تنوع ژنتيكي براي بسياري از صفات مهم در خزانه ژنتيكي اوليه گونه‌هاي زراعي محدود و سبب آسيب‌پذيري آنها شده است. جو شش رديفه، داراي پايه ژنتيكي باريكي است. گونه‌هاي اجدادي منابع مهمي از آلل‌هاي جديد براي توسعه ژرم‌پلاسم هستند. در اين تحقيق صفات زراعي و مورفولوژيكي 35 نمونه ژنتيكي جو وحشي اسپانتانيوم (Hordeum spontaneum) انتخابي از كلكسيون جو بانك ژن گياهي ملي در طي سه سال مورد بررسي قرار گرفت. براساس شاخص شانون، صفات رنگ آريكل و رنگ قاعده ساقه واجد بيشترين تنوع در بين صفات كيفي بودند. برآورد ضريب تغييرات براي صفات توليد دانه و علوفه نسبتاً بالا بود و مي‌توان از تنوع موجود در نمونه‌هاي ژنتيكي جو وحشي اسپانتانيوم بهره‌برداري نمود. با انجام تجزيه به مولفه‌هاي اصلي، سه مولفه اصلي اول 24/71 درصد از تغييرات كلي داده‌ها را در برداشتند. ‌مولفه اصلي اول بر عملكرد زياد، بنيه قوي و زودرسي و مولفه اصلي دوم بر عملكرد زياد، بنيه قوي و ديررسي تاكيد داشت. صفات عملكرد دانه، وزن صد دانه، روز تا ظهور سنبله، عملكرد بيولوژيك و طول ريشك واجد وراثت‌پذيري عمومي بالايي از 78/73 تا 44/80 درصد بودند، بنابراين، در صورت اصلاح براي اين صفات، كارايي گزينش بالا خواهد بود. نتايج تجزيه خوشه‌اي براساس منشا نمونه‌ها با الگوي جغرافيايي آنها مطابقت داشت.

Genetic diversity of many important traits has been limited in primary gene-pool of crop species causing vulnerability. Six-rowed barleys have a narrow genetic base. Ancestral species are important resources of new alleles for germplasm enhancement. Thirty five accessions of Hordeum spontaneum selected from barley collection of National Plant Gene-bank of Iran were evaluated during 3 years for agro-morphological traits. Auricle and stem pigmentation were the most variant of all qualitative traits based on Shannon index. Estimates of coefficient of variation for potential grain and forage yield were relatively high indicating the potential of the studied accessions of H. spontaneum for exploitation of genetic diversity. The first three principal components comprised 71.24% of the total variation of the data. The first principal component emphasized on higher yield, vigor and early maturity and second principal component indicated higher yield, vigor, and late maturity. Traits of grain yield, 100-kernel weight, days to head emergence, biological yield, and awn length had high broad-sense heritability from 73.78 to 80.44%, hence breeding for these traits would be of high efficiency. The results of cluster analysis based on the origin of accessions were in agreement with their geographical pattern.