اثر آللوپاتي عصاره و بقاياي اندام هاي گندم (Triticum aestivum L.) بر جوانه زني، رشد و توليد بذر تاج خروس ريشه قرمز(Amaranthus retroflexus)

Allelophatic Effect of Wheat (Triticum aestivum L.) Extract and Residuals on Germination, Growth and Seed Production of Redroot Pigweed

يكي از اجزاي مديريتي در سيستم هاي كشاورزي پايدار استفاده از ظرفيت آللوپاتي گياهان زراعي براي كنترل جمعيت علف هاي هرز و توده ي بذري در خاك است. با توجه به فراواني و اهميت كنترل علف هرز تاج خروس در مزارع، اين بررسي به منظور ارزيابي اثرات عصاره و بقاياي حاصل از اندام‌‌هاي مختلف در مراحل رشدي و در مقادير متفاوت گندم بر تاج خروس به صورت آزمايش فاكتوريل در سه تكرار در مزارع و گلخانه دانشكده كشاورزي دانشگاه آزاد اسلامي واحد تبريز در سال هاي 1387-1388 اجرا گرديد. فاكتورهاي مورد بررسي شامل عصاره و بقاياي حاصل از اندام هاي مختلف گندم در پنج سطح از عصاره و بقاياي حاصل از برگ، ساقه، ريشه و كل اندام هاي گندم و شاهد، مقدار بقاياي اضافه شده به خاك در پنج سطح شامل صفر(شاهد)، 50، 100، 150 و 200 گرم در مترمربع يا غلظت عصاره شامل صفر(شاهد)، 1 به 20، 1به 15، 1 به 10 و 1به 5 و بقاياي مراحل مختلف گندم در سه سطح شامل مراحل رويشي، گلدهي، پر شدن دانه بودند. نتايج نشان داد كه عصاره برگ حاصل از مراحل رويشي و گلدهي گندم، طول گياهچه، درصد جوانه زني و نسبت ريشه چه به ساقه چه ي تاج خروس را نسبت به سـاير تيمـارها كاهش بيش تـري داد. نتايج آزمايش هاي گلخانه اي و مزرعه اي نشان دادند كه عصاره و بقاياي حاصل از اندام هاي مختلف گندم منجر به كاهش معني دار ارتفاع بوته، سطح برگ، وزن خشك ريشه، برگ، ساقه و اندام هوايي، وزن هزار دانه و توليد دانه تاج خروس گرديد. با افزايش ميزان بقاياي گندم در خاك محل رشد تاج خروس، كليه ي صفات مورد بررسي اين علف هرز كاهش بيش تري يافتند. بيش ترين كاهش سطح برگ، وزن خشك برگ و ساقه، وزن هزار دانه و توليد دانه ي تاج خروس با اضافه كردن 50 گرم بقاياي گندم، به ترتيب معادل 31/25، 25/22، 13/51 و 03/28 درصد بود. اين كاهش با افزايش بقاياي گندم به 200 گرم به ترتيب به 08/53، 27/39، 68/89 و 38/67 درصـد رسيـد، بنــابراين وزن خشك سـاقه و توليـد دانه ي تاج خروس حساسيت بيشتري در برابر ميزان بقاياي گندم نسبت به ساير صفات از خود نشان دادند. در اثر بقاياي گندم، كاهش توده ي بذري اضافه شده ي تاج خروس به خاك از حداقل 7 تا حداكثر 68 درصد بود. بقاياي برگ گندم در مرحله ي گلدهي بيش ترين اثر كاهشي را بر اكثر صفات مورد بررسي و مخصوصاً ميزان بذر اضافه شده به بانك بذر خاك داشت. بنابراين استفاده از ظرفيت آللوپاتي گندم، مي تواند منجر به كاهش جمعيت اين علف هرز، مشكلات مصرف بيش از حد از علف كش ها و آلودگي هاي زيست محيطي ناشي از آن باشد.

One of the sustainable agriculture management components is the allelopathic potential of crops in weed and soil seed bank control. Because of prevalence and importance redroot pigweed in most fields, a factorial experiment with three replicates was conducted to evaluate the effect of wheat extract and residual of different parts in growth stages and different level of wheat on pigweed in field and greenhouse of Agricultural Faculty of Islamic Azad Uniersity, Tabriz branch during 2008-2009. The examined factors were extract and residual of different parts of wheat in 5 levels (residual as 0, 50, 100, 150 and 200 g.m-2 or extract as 1:20, 1:15, 1:10 and 1:5) and residual of different growth stages of wheat in three levels including vegetative, inflorescence and seed filling. Results showed that leaf extract in vegetative and inflorescence stages had the most reduction effect on seedling length, germination percent and root/shoot ratio. Field and greenhouse results indicate that the effect of extract and residual of different parts of wheat decreased significantly plant height, leaf area, root, leaf, stem and shoot dry weight, 1000 kernel weight and seed yield of pigweed. Increasing wheat residuals in soil decreased all characters of pigweed. Decreasing in leaf area, leaf and stem dry weight, 1000 kernel weight and seed yield of pigweed by adding 50 g.m-2 were 25.31, 22.25, 51.13 and 28.03% respectively, comparing with control. Increasing wheat residuals to 200 g per m2 increased these reductions to 53.08, 39.27, 89.68 and 67.38%, respectively. So, stem dry weight and seed yield of pigweed were the most susceptible attributes of pigweed. Seed bank of pigweed decreased from 7 to 68%. as a result of wheat residuals. Residuals of wheat leaf in inflorescence stage had the highest reduction effect on most attributes and especially on soil seed bank. Therefore the wheat allelopathic potential can reduced pigweed population in fields, herbicides over application and environment pollution