تاثير سيره پيامبر (ص) بر هنر نگارگري معماري اسلامي

studying the manner of the prophet of islam on paintings and islamic architecture

هنر اسلامي - ايراني در طي سده‌هاي متمادي با تكيه بر غناي تحسين برانگيز در فرم و معنا توانسته است حامل پيام‌هاي والاي معنوي براي مخاطبان باشد. از آن جايي كه عالم معنا تنها در دسترس « خرد اولياي‌الله » است و در قلمرويي كاملا مجزاست، هنر اسلامي همواره با روح اسلام سازگاري دارد و اين سازگاري در مظاهر اصلي آن مانند معماري و خوشنويسي نمودار است به شرط آنكه تحت تاثير عوامل انحرافي نفوذ بيگانه قرار نگرفته باشد. هنرمندان اسلامي همواره كوشيده‌اند پيام پروردگار و اوليايش را با لطيف‌ترين و دلپذيرترين شكل ممكن در قالب آميزه‌اي از طرح، رنگ و نقش به بيننده ابلاغ كنند. از اين رو هنرمندان، گذشته از اين كه آفرينندگان زيبايي‌اند، مي‌توانند مبلغان و مروجان كلام حق و پيامبرش نيز باشند. هنرمندان خطاط و خوشنويس و نگارگر نه تنها قرآن را به عنوان مرجعي كلامي از حقايق مجسم زندگي كه بر ذهن و زبان پيامبر جاري گشته و در اختيار امت وي قرار گرفته است، براي هنر خويش برگزيده‌اند، بلكه تاريخ زندگي پيامبر و اهل بيتش و سيره و روش آن بزرگواران در زمان حياتشان كه همان تجلي كلام حق است نيز منبع مهمي براي الهام‌شان بوده است، چنان كه بسياري از خوشنويسان به كتابت احاديث و ادعيه مرتبط با ايشان در بناهايي همچون مسجد امام و جامع اصفهان، مسجد گوهرشاد، مسجد جامع كرمان، مسجد كبود تبريز، مقبره سلطانيه زنجان، مقبره چلبي اوغلي زنجان پرداخته اند. و در تمامي دوران ها همواره گروهي از نگارگران به مصور كردن داستان زندگي ايمه همت گمارده و نمونه هاي فراواني به جاي گذارده اند، از جمله مي توان به نسخه هاي خطي مصور تاريخي- مذهبي همچون احسن الكبار، حديقه الشهداي، روضه الصفا، سير النبي و قصص الانبياي اشاره داشت. اين مقاله علاوه بر شرح و توصيف نمونه‌هايي ازاين گونه نگاره‌ها به توصيف كتيبه‌هايي پرداخته است كه نشان‌دهنده و راوي خصوصيات پيامبر وسيره عملي ايشان در طول زندگيشان است. اين خصوصيات در كتيبه‌ها از طريق احاديث و دعاها و در نگاره‌ها از طريق وقايعي كه به تصوير كشيده شده‌اند، مشخص مي‌شوند.