عوامل موثر بر شكل خيس‌شدگي خاك در آبياري قطره‌اي و اصلاح موقعيت قطره‌چكان در اراضي شيب‌دار

Influential factors on wetted pattern and improving emitter position in sloping lands

در طراحي بهينه آبياري قطره‌اي، محاسبه موقعيت جبهه رطوبتي نسبت به منبع تغذيه و يا به عبارتي شكل پياز رطوبتي حايز اهميت است. الگوي خيس‌شده به دبي قطره‌چكان، حجم آب خروجي، بافت، ساختمان و شيب زمين بستگي دارد. در اين تحقيق اثر شيب زمين، دبي قطره‌چكان و مدت زمان آبياري در مطالعه‌اي مزرعه‌اي شامل چهار شيب صفر، 5، 15و 25 درصد با سه دبي قطره‌چكان 2، 4 و 8 ليتر در ساعت و در زمان‌هاي 1، 2 و 4 ساعت در خاك لوم رسي سيلتي بررسي شد. ابعاد خيس‌شدگي به‌ طور مستقيم و با حفر بخش خيس شده خاك پس از گذشت 24 ساعت از شروع آبياري و با تهيه مقاطع موازي با سطح اوليه خاك اندازه‌گيري شد. همچنين، رطوبت خاك نيز در اين مقاطع بررسي شد. با توجه به تغييرات الگوي خيس شده در اراضي شيب‌دار مشاهده شد كه در اكثر موارد، در اثر شيب، پياز رطوبتي به سمت پايين‌دست منحرف و كشيده‌تر شده است. براي مثال تا 53% كشيدگي در پياز رطوبتي با دبي 8 ليتر و زمان آبياري 2 ساعت در شيب 15% رخ داده است. با اندازه‌گيري ابعاد خيس‌شدگي در خاك و همچنين اندازه‌گيري رطوبت، دو رابطه تجربي براي تخمين فاصله مناسب قطره‌چكان نسبت به گياه ارايه شده است. در رابطه نخست 74/0R2= و ميانگين خطاي نسبي23/0 و در رابطه دوم 83/0R2= و 31/0AE= است.

Wetted front position is important in optimal drip irrigation system design. Wetted pattern depends on parameters such as emitter discharge, applied water volume, soil texture and structure and land slope. This field study was conducted in four slopes (0, 5, 15 and 25%) and 3 discharge rates (2, 4, and 8 lit/hr) in three application times (1, 2 and 4 hours). Soil texture was silt clay loam. Wetted pattern dimensions were measured by excavation sections parallel to the surface; moisture was measured in these sections 24 hours after finishing irrigation. It is recommended that if to Consider changing wetted pattern position in sloping lands and moisture distribution, emitter position toward plant has to be improved. This can be determined by the demonstrated equations.