بررسي پايداري عملكرددانه در ژنوتيپ‌هاي گندم نان در ايستگاه‌هاي سرد كشور

Study on stability of grain yield and harvest index in promising bread wheat lines in cold regions of Iran

بروز صفات مختلف در ژنوتيپ‌ها تحت تاثير عوامل ژنتيكي و محيطي مي باشد. اثر متقابل ژنوتيپ در محيط باعث واكنش‌هاي متفاوت ژنوتيپ‌ها مي شود، لذا تعيين سازگاري آنها در محيط‌هاي مختلف ضروري است. در اين تحقيق تعداد 13 ژنوتيپ گندم نان حاصل از برنامه‌هاي به‌نژادي ايستگاه‌هاي تحقيقاتي سرد كشور با تيپ هاي رشد زمستانه و بينابين(Facultative) به همراه رقم شهريار و لاين C-79-16 (به عنوان ارقام شاهد) در قالب طرح آماري بلوك‌هاي كامل تصادفي(RCBD) با سه تكرار در11 ايستگاه تحقيقاتي سرد كشور در سال‌هاي زراعي 83-1382 و 84-1383 مورد بررسي قرار گرفتند. براساس نتايج تجزيه واريانس مركب عملكرد دانه، اثرسال، مكان، ژنوتيپ و اثر متقابل ژنوتيپ×سال غير معني‌دار، اما اثر متقابل مكان×سال، ژنوتيپ× مكان و ژنوتيپ×مكان×سال معني‌دار شدند. بررسي پايداري عملكرد دانه ژنوتيپ‌ها بر اساس روش هاي: گزينش همزمان (YS) ،واريانس پايداري شوكلا (?i2 ) ضريب تغييرات محيطي(.C.V) و روش غيرپارامتريك رتبه بندي(Ranking) نشان داد كه ژنوتيپ شماره 12 (C-82-12) با داشتن عملكرد دانه (7035 كيلوگرم در هكتار) بالاتراز ارقام شاهد ، بالاترين مقدارمعيار گزينش همزمان براي عملكرد وپايداري(18=YS)، بهترين ميانگين رتبه(86/5 =R)،كمترين انحراف معياررتبه(427/3 = SDR)، واريانس پايداري(?i2 ) غير معني دار وضريب تغييرات محيطي پايين به عنوان لاين با عملكرد بالا و پايدار شناسايي گرديد.

Genetic and environmental factors can affect the performance of the genotypes. Genotype ×environment interaction could be result different reaction of the genotypes in different environments. Therefore, determination of stability of the genotypes in different environments is the most important. In this study 15 winter and facultative bread wheat genotypes (including two check cultivars) were used. This experiment was conducted in 11 research stations in cold regions in 2003-04 and 2004-05 cropping seasons. Experiments design was randomized complete block (RBCD) with three replications. Based on results of combined analysis of variance, effect of year, location, genotype and genotype × year interaction effects were found non-significant. However, location ×year, genotype ×location and, genotype × location ×year interaction effects were significant. Based on stability parametric methods such as coefficient of variability(CVi%), Shukla stability variance (?i2), simultaneous selection for yield and stability (YS),and non-parametric method of ranking genotype C-82-12 (Fdl4/Kauz) with average grain yield of 7035 kg ha-1,YS=18, R=5.86, SDR=3.427non-significant stability variance (?i2) and low environmental CV was identified as high yielding and stable genotype.