مقايسه ارقام برنج (.Oryza sativa L) از نظر توانايي رقابتي دربرابر علف‌هرز سوروف (.Echinochloa crus-galli (L.) P. Beauv)

Comparison between rice (Oryza sativa L.) cultivars for competitiveness against barnyardgrass (Echinochloa crus-galli (L.) P. Beauv.)

به منظور ارزيابي توانايي رقابتي ارقام برنج در برابر علف‌هرز سوروف آزمايشي در سال زراعي 1386 در ايستگاه تحقيقاتي برنج كشور واقع در شهرستان تنكابن استان مازندران انجام شد. در اين آزمايش 6 رقم از ارقام آزاد شده در بين سال‌هاي زراعي 1362 تا 1385 (خزر، سپيدرود، نعمت، درفك، فجر، شيرودي) به همراه سه لاين اميد بخش (830، 841 و 843) و يك رقم بومي (ديلماني) به صورت آزمايش فاكتوريل در قالب طرح بلوك كامل تصادفي، با چهار تكرار و در تراكم مطلوب خود در حضور و عدم حضور علف‌هرز سوروف كشت شدند. تراكم سوروف 20 بوته در متر مربع در نظر گرفته شد. نتايج نشان دادند كه عملكرد و اجزاي عملكرد ارقام و لاين‌هاي برنج در شرايط رقابت با سوروف كاهش معني‌داري يافت. بين ارقام و لاين‌ها از لحاظ شاخص رقابت (CI) و شاخص توانايي تحمل رقابت (AWC) تفاوت معني‌داري وجود داشت. لاين 843 داراي بيشترين شاخص رقابت (43/2) و توانايي تحمل رقابت (82) و كمترين درصد كاهش عملكرد (18 درصد) بود. در مقابل رقم خزر داراي كمترين شاخص رقابت (32/0) و توانايي تحمل رقابت (5/49) و بيشترين درصد كاهش عملكرد (65/50) بود. نتايج تجزيه همبستگي نشان داد كه بين عملكرد دانه و شاخص AWC و شاخص CI همبستگي مثبت و معني‌داري وجود داشت. تجزيه خوشه‌اي بر اساس شاخص رقابتي، ارقام و لاين‌ها را به چهار گروه تقسيم كرد: 1- رقم خزر كه عملكرد بالايي در شرايط خالص (بدون رقابت) داشت، اما داراي شاخص رقابت و شاخص توانايي تحمل علف هرز پاييني بود. 2- لاين 843 كه داراي عملكرد بالا در شرايط خالص بوده و توانايي بالايي در تحمل علف‌هرز و كاهش زيست توده آن داشتند. 3- رقم شيرودي كه داراي عملكرد بالا در شرايط خالص بوده، توانايي تحمل آنها به علف‌هرز بالا، اما توانايي جلوگيري از رشد زيست توده علف هرز در آنها نسبتاً ضعيف بود. 4- ساير ارقام كه توانايي تحمل علف هرز و توانايي جلوگيري از رشد زيست توده علف هرز در آنها نسبتاً ضعيف بود. به طور كلي نتايج اين آزمايش نشان داد كه لاين 843 به عنوان يك رقم رقيب و رقم خزر به عنوان يك رقم ضعيف در رقابت با سوروف بود.

The aim of this research was to compare seven cultivars and three lines of rice (Oryza sativa L.) for competitiveness against barnyardgrass (Echinochloa crus-galli). A filed experiment was conducted in 2007 growing season in Mazandaran province, North of Iran. In this experiment, seven rice cultivars (Khazar, Sepidrood, Nemat, Dorfak, Fajr, Shiroodi, and Dailamani) and three lines (Line 830, Line 841 and Line 843) were sown with and without barnyardgrass. Layout of the experiment was a factorial design with four randomized complete blocks. Each cultivar or line was planted at its own optimum density, while density of barnyardgrass was 20 plants per square meter. Results showed that in all rice cultivars and lines tested, yield and its components were significantly reduced in the presence of barnyardgrass. Moreover, there was a significant difference among rice cultivars and lines in competitive index (CI) and ability withstand competition (AWC). Line 843 had minimum yield reduction percentage(18%), highest CI (2.43) and AWC (82), while Khazar cultivar had maximum yield reduction percentage (50.65%), lowest CI (0.32) and AWC (49.5%). Correlation analysis confirmed that there was a positive significant correlation among rice yield, CI and AWC. The Cluster Analysis showed that all cultivars and lines fell into four different clusters. First, khazar cultivar had high yield potential under weed-free conditions, but low CI and AWC. Second, line 843 had high yield potential under weed-free conditions, CI and AWC. Third, shiroodi cultivar had high yield potential under weed-free conditions, and low CI but high AWC and forth other lines and cultivars had low CI and AWC. Based on this experiment, line 843 was the most competitive Line and khazar cultivar was the least competitive cultivar against barnyardgrass.