درآمدي بر تدوين شاخص ربا در بانكداري اسلامي

A Prelude to Designing a Usury Indicator for Islamic Banking

امروزه ارزيابي عملكرد و يا مديريت عملكرد در مجموعه‌ها و موسسات مالي از اهميت ويژه‌اي برخوردار است. ابداع شيوه‌هاي نوين ارزيابي عملكرد در موسسات مالي و اعتباري گواه اين مدعا است. به كمك فرآيند ارزيابي عملكرد قادر خواهيم بود تا اطلاعات مفيد و سودمندي در خصوص چگونگي انجام موثر امور در جهت اهداف تعيين شده به دست آوريم. بررسي مدل‌هاي ارزيابي عملكرد و نيز مطالعات صورت گرفته در اين خصوص نشان مي‌دهد كه پيرامون «شاخص ارزيابي عملكرد نظام بانكداري اسلامي» تلاش شايسته‌اي صورت نگرفته است. از همين رو، نوشتار حاضر در پي پاسخ به اين پرسش كليدي، به روش توصيفي و تحليل محتوا، با معرفي «شاخص ربا» گامي را در جهت تدوين «شاخص جامع بانكداري اسلامي» بر مي‌دارد. فرضيه اساسي اين مقاله آن است كه يكي از راه‌هاي اندازه گيري وجود ربا در نظام بانكي توجه به موارد حيله‌هاي ربوي در قرادادهاي بانكي است. براي اين منظور، در اين نوشتار با طراحي جدولي كه نشان‌دهنده درجه انحراف قراردادهاي بانكي از حيث ربوي بودن است، و نيز با پيشنهاد دو نسبت «نسبت ارزش قراردادهاي ربوي» و «نسبت سود حاصل از ربا»، رهيافتي نو براي تدوين شاخص ربا در بانكداري اسلامي ارايه مي‌شود.

Nowadays, evaluating the performance or performance management of financial enterprises and institutions has special significance. Innovation of new methods for evaluating the performance of financial and credit institutions supports this claim. Through the process of evaluating performance, we can obtain useful information on how to effectively run the affairs for the sake of achieving the established goals. The study of the models of evaluating performance and the inquiries carried out in this field shows that no serious efforts have been made to explore "the evaluation indicator of Islamic banking system operation". Therefore, the present paper, trying to answer this basic question through a descriptive method and content analysis, introduces the "usury indicator" as a first step towards providing a "comprehensive indicator of Islamic banking". The main idea proposed by this paper is that one of the ways of measuring the existence of usury in banking system is to notice the cases of usury devices in bank contracts. To this end, a table which shows the deviance rate of bank contracts which are usury-based has been suggested, and two ratios, i.e, "the ratio of the value of usury contracts" and " the ratio of usury interest" have been proposed in order to provide a new approach to formulate a usury indicator used in Islamic banking.