بازنمايي الگوهاي اشتغال زنان در متون درسي ايران

Representation of Womenʹʹs Employment in the Textbooks of Iranian Schools

افزايش چشمگير ميزان اشتغال زنان در جهان از نيمه دوم قرن بيستم به بعد، به عنوان مهم‌ترين مشخصه «انقلاب در نقش‌هاي جنسيتي» ناميده شده است (ديويس 1984، كوتر و همكاران 2001). در ايران، علي‌رغم توانمندي‌هاي قابل توجه زنان و پيشرفت‌هاي برجسته‌اي كه طي سال‌هاي اخير در خصوص عناصر زمينه‌ساز افزايش مشاركت آنان در بازار كار به وقوع پيوسته است (مانند افزايش تحصيلات زنان به ويژه تحصيلات دانشگاهي، افزايش ميانگين سن ازدواج، كاهش سطح باروري و روند فزاينده نگرش موافق با اشتغال زنان)، ميزان مشاركت زنان در بازار كار همچنان پايين است. معمولاً سطح پايين اشتغال زنان به ميزان قابل ملاحظه‌اي ريشه در زمينه‌هاي اجتماعي و فرهنگي دارد كه از طريق سيستم‌هاي آموزشي و متون درسي بازتوليد مي‌شود. در اين تحقيق با استفاده از تكنيك تحليل محتوا، مهم‌ترين الگوها و ويژگي‌هاي اشتغال زنان در متن و تصاوير كتاب‌هاي درسي سه مقطع تحصيلي ابتدايي، راهنمايي و دبيرستان مورد مطالعه قرار گرفته است. مطابق نتايج اين تحقيق، الگوي سنتي تفكيك نقش‌هاي جنسيتي داخل و خارج خانه و مدل «مرد، نان آور خانوار» (مك دونالد 2000) به وضوح در اين كتاب‌هاي درسي بازنمايي شده است. تنوع شغلي بسيار محدود و همجنس بودن افرادي كه زنان شاغل با آنان سروكار دارند، نيز از مهم‌ترين ويژگي‌هاي بازنمايي اشتغال زنان در كتاب‌هاي درسي محسوب مي‌شود. به علاوه، تفاوت‌هاي مهم و قابل ملاحظه‌اي در خصوص الگوها و ويژگي‌هاي اشتغال زنان بر حسب مقاطع تحصيلي، پايه تحصيلي و عناوين كتاب‌هاي درسي در اين تحقيق مشاهده گرديد.

The increasing trend in womenʹs market employment since 1950s in the world has been documented as the most important indication for ʹthe revolution in gender rolesʹ (Davis 1984, Cotter et al 2001). Despite the significant capabilities of women and the substantial achievements facilitating female labor force participation in the recent years (such as substantial increase both in womenʹs university education and in their mean age at marriage, a significant fall in fertility rate, and the increasing trend in positive attitude towards womenʹs work outside the home), women in Iran still hold a low level of employment. The low rate of womenʹs employment mainly lies in socio-cultural circumstances that are reproduced by educational systems and school-textbooks.Using the content analysis technique, this article highlights the main patterns and characteristics of womenʹs employment represented in the textbooks of three levels of the Iranian schools: primary, intermediate, and high schools. In general, the results of this study show that the traditional pattern of gender roles inside and outside the home and the male breadwinner model (McDonald 2000) has been evidently represented in the textbooks. According to the results, there are two other key characteristics for womenʹs employment. First, working women are represented in very limited types of work. Second, they often deal with their same-sex clients. Finally, the results show that these patterns vary partly in terms of the title of the textbooks and the three levels of schools.