نگاهي تاريخي به موانع ورود فلسفه به حوزه هاي عملي در برخي از فيلسوفان مسلمان

با نگاه اجمالي به تاريخ تفكر فلسفي در حوزه اسلامي، از ديدگاه عملگرايانه، اين مسئله روشن ميگردد كه برخي از فيلسوفان مسلمان علاوه بر بهر مندي از ابداعات جديد در حوزه فلسفه، درباره نيازهاي جاري زمان خود، در علوم مختلفي چون تعليم و تربيت، سياست و كشورداري، اخلاق و تربيت ديني يا رسمي، امور نظامي و كشوري و دفاعي، تبحر داشته و كتابهايي نگاشته اند؛ علاوه بر اينكه گاه خود نيز عهده دار مناصبي در اين حوزه ها بوده اند. اما تعداد زيادي هم هستند كه تنها ابداعاتي در حوزه هاي نظري داشته اند و به مباحث عملي نپرداخته اند؛ اگرچه با گسترش مباحث روش شناسي، آراء عملي از انديشه ها و افكار آنان قابل استنتاج است. اين مشكل در ابتداي تاريخ فلسفه اسلامي كمتر بچشم ميخورد اما با گذشت زمان و بخصوص مدتي پس از حمله مغول شكل فراگيري به خود گرفت. مشكل چه بوده است؟ آيا چنانكه برخي ادعا ميكنند ماهيت فلسفه اسلامي موجب اين امر گشته يا مسائل و مشكلات ديگري دخالت داشته اند؟ ضرورت پرداختن به اين مسئله با توجه به شرايط امروز و لزوم بهره گيري از دانش بومي و علوم اسلامي در تدوين سرفصلهاي علوم انساني براي كشورمان، آشكار ميگردد. طرح اين مسئله از يكسو متاثر از نيازها و مشكلاتي است كه جامعه امروز گرفتار آن است و از سوي ديگر لزوم بكارگيري تلاشها و كوششهاي گرانمايه و عظيمي را نشان ميدهد كه از اين متفكران و انديشمندان سرچشمه گرفته و ناديده انگاشته شده است. نتايج بررسيها نشان ميدهد كه استنتاج اقدامات عملي از انديشه هاي نظري با موانع و مشكلاتي همراه است كه در طول مقاله به آنها پرداخته شده است. اين مشكلات و موانع را ميتوان در سه بخش جاي داد: برخي از اين موانع مربوط به تواناييهاي فيلسوفان و دانشمندان است، برخي مربوط به ماهيت انديشه و فلسفه آنها از نظر روش شناسي و برخي نيز ناشي از دشواريهاي عبور از نظر به عمل مقاله حاضر بشيوه تحليلي ـ تاريخي درصدد است هر يك از اين موانع را مورد بررسي قرار دهد.