بررسي تنوع زيستي گياهي در ارتباط با متغيرهاي ارتفاع و جهت شيب: بررسي موردي در ارتفاعات كلات گناباد، خراسان

Plant Species Diversity in Relation to Elevation and Aspect: A Case Study in Kalat Highlands of Gonabad, Khorasan Razavi

پهنه? رويشي بررسي شده در تحقيق حاضر ارتفاعات كلات–زيرجان گناباد، واقع در استان خراسان رضوي است. ارتفاع آن از 1100 تا 2830 متر از سطح دريا متغير و ميانگين بارندگي و درجه حرارت سالانه? آن به ترتيب 2/143 ميلي‌متر و 2/17 سانتي‌گراد است. تعداد 261 كوادرات 1 متر مربعي به روش سيستماتيك – تصادفي در منطقه مستقر شد. در هر يك از كوادرات‌ها، فهرست گياهان موجود به همراه درصد پوشش تاجي و فراواني گونه ها ثبت شد. هدف از اين پژوهش بررسي اثرات متغيرهاي ارتفاع و جهت شيب روي تنوع گونه‌اي گياهان بود. كل كوادرات‌ها به سه طبقه? ارتفاعي و چهار طبقه از نظر جهت شيب تقسيم‌بندي شدند. شاخص‌هاي غنا و تنوع گونه‌اي و يك‌نواختي در هر طبقه محاسبه و نمودارهاي درجه‌بندي تنوع و رتبه-فراواني رسم شد. تمام شاخص‌ها و نمودارهاي مربوط حاكي از بيش‌ترين ميزان تنوع گونه‌اي، غنا و يك‌نواختي در طبقه? متوسط ارتفاعي و كم‌ترين ميزان آن‌ها در طبقات ارتفاعي بالا (به دليل تشعشعات فراوان UV) و پايين (به دليل تخريبات انساني) است. بالاترين ميزان غناي گونه‌اي در شيب‌هاي رو به جنوب مشاهده مي‌شود. اما از نظر تنوع گونه‌اي و يك‌نواختي، اختلاف معني‌داري بين مقادير شاخص‌ها در جهت شيب‌هاي مختلف وجود ندارد. بنا‌ بر ‌اين در اين ناحيه عامل ارتفاع نسبت به جهت شيب اثرگذاري بيش‌تري بر تنوع گونه‌اي داشته است. در مورد انطباق داده‌ها با مدل‌هاي توزيع وفور گونه، طبقه? پاييني ارتفاع با مدل لگ نرمال مطابقت كرد. اما دو طبقه? ديگر از هيچ مدلي پيروي نكردند.

This study was carried out in Kalat highlands of Gonabad, Eastern Iran, located in geographical position of 34? 6´ to 34? 16´ N and 58? 25´ to 58? 35´ E with the altitude of 1100 to 2830 m.a.s.l. The mean annual precipitation and temperature are 143.2mm and 17.2?C, respectively. Species richness, evenness and species diversity, diversity and related models, diversity based on the rank/abundance plots as well as methods of diversity ordering were considered in three elevation zones including low, intermediate and high altitudes and in the four slope aspects. Species richness indices in the intermediate zone were more than those in the low and high altitudes. The intermediate zone showed the highest species diversity as well as the highest evenness among the zones. North aspect showed the highest species richness and lowest species diversity and evenness. The highest diversity and evenness were observed in the south and south and west aspects, respectively. The low altitude zone followed lognormal distribution however intermediate and high altitude zones do not fit any of the models. Species abundance patterns of the north and west aspects followed both lognormal and logarithmic models with a shift from being lognormal to logarithmic model. The intermediate altitude zone and the south aspect had more flattened rank/abundance plot therefore they have been more diverse than the others. The same was observed by using diversity profiles.