اخلاق پزشكي و بحران

شرايط بحراني شرايطي است كه تشابه بسيار كمي با شرايط عادي دارد. تعاريف بسياري براي بحران و شرايط بحراني ارايه شده است و مولفه‌هاي زيادي را براي آن مي‌توان منظور كرد اما آن‌چه در همه‌ي ‌تعاريف و همه‌ي شرايط بحراني يافت مي‌شود تلفات و صدمات جاني است. هر جا صدمات جاني مطرح باشد به تبع آن مراقبت‌هاي پزشكي از مصدومان نيز مطرح خواهد بود. يعني در هر حال، هنگام بحران حضور كادر پزشكي اعم از پزشك يا ديگر مراقبان سلامت لازم است. ارايه‌ي خدمات سلامت در دو دسته‌ي كلي قرار مي‌گيرند. يكي هنگام شرايط عادي و ديگري هنگام شرايط بحراني و از آن‌جا كه شرايط بحراني با شرايط عادي تفاوت كلي دارد، مسووليت‌هاي اخلاقي مراقبان سلامت هم در شرايط عادي و شرايط بحراني متفاوت خواهد بود. براي تبيين اخلاق پزشكي (يا به شكل عام‌تر، اخلاق در مراقبت‌هاي سلامت) در شرايط بحراني به دو موضوع كلي بايد پرداخت؛ يكي مسووليت‌هاي اخلاقي مراقبان سلامت و ديگري حل اثر بخش مسايل اخلاقي مربوطه. موضوع دوم بسيار گسترده است و در اين مقاله با اشاره‌اي جزيي از كنار آن مي‌گذريم. اما در خصوص تبيين مسووليت‌هاي اخلاقي مراقبان سلامت در بحران دو نگاه مي‌توان داشت. يكي نگاه شخص‌گروانه و فردي كه البته تحويلي و خردانگارانه است و ديگري نگاه سيستمي وراهبردي كه البته كامل‌تر و همه‌جانبه‌تر است. در نگاه سيستميك براي تدوين اخلاق به سه جز بايد پرداخت. اول، اصول اخلاقي، دوم كدهاي اخلاقي و سوم منشور چندوجهي اخلاق سازمان. كه در اين مقاله اشاره‌اي كوتاه به اصول و كدها كرده و به ذكر يك نمونه از اصول و كدها كه در جمعيت بين‌المللي صليب سرخ و هلال احمر حاكم است اكتفا مي‌كنيم. شرايط بحراني به‌قدري وسيع و پردامنه هست كه نمي‌توان به يك شكل واحد و به‌طريق موضوع محور (subject oriented) در مورد آن‌ها صحبت كرد و لازم است حوزه‌هاي گوناگون بحران احصا شده و مسايل هركدام استخراج شود و آن‌گاه با رويكردي مساله‌محور (problem oriented) به آن‌ها نگريست و پژوهش كرد. از سوي ديگر، لازم است اخلاق پزشكي و مراقبت در شرايط بحراني جز اولويت‌هاي وزارت بهداشت و ديگر سازمان‌هاي مربوطه قرار گيرد.