بررسي شرايط نهشت، محيط رسوبي و تعيين زايش افق بوكسيتي در كانسارهاي مندان و ده نو، منطقه دهدشت، استان كهگيلويه و بوير احمد با استفاده از مطالعات كاني شناختي

Investigation on deposition condition, sedimentary environment and genesis of Mandan and Deh-Now bauxite deposits, Dehdasht area, Kohgiloye and Boyer-Ahmad province: using mineralogical studies

كانسارهاي بوكسيت مندان و ده نو در فاصله 40 كيلومتري شمال‌شرقي شهرستان دهدشت در استان كهگيلويه و بوير احمد قرار دارند. بوكسيت اين ناحيه به لحاظ زماني مربوط به كرتاسه است و از ديدگاه ساختاري، در زون زاگرس چين‌خورده ساده قرار دارد. افق بوكسيتي بين دو سازند سروك و ايلام واقع گرديده است. هدف از اين تحقيق، بررسي كاني‌شناسي، روابط بافتي، تعيين شرايط نهشت كانيهاي بوكسيتي و ارتباط آن با منشا اين كانسارها است. در اين زمينه، مطالعات آزمايشگاهي شامل بررسي ويژگي‌اي بافتي و تركيب كاني‌شناسي اين افق با استفاده از مقاطع نازك و صيقلي و نتايج آناليز پراش پرتو X (XRD) مدنظر قرار گرفت. كانسار مندان از طبقات بوكسيتي متوالي مختلف تشكيل شده است: از پايين (قاعده) به‌سمت بالا شامل بوكست سفيد، خاكستري، سياه، پيزوليتي و قرمز و زرد مي‌باشد. در كانسار ده نو اين توالي با عدم نهشت بوكسيت‌هاي سياه و خاكستري تكرار مي‌گردد. بوهميت، دياسپور، كايولينيت و كلسيت از كانيهاي اصلي هر دو سكانس بوكسيتي (مندان و ده نو) مي‌باشد. بافت شاخص هر دو كانسار، در لايه‌هاي مختلف بوكسيتي عبارتند از اووليتي- پيزوليتي، اوييدي- اسفروييدي، پيزوليتي، پليتومورفيك و شكل دروغين است. با توجه به حضور بوهميت به‌عنوان شاخص‌ترين كاني غني از Al در محيط فرسايشي و ناپيوستگيهاي رسوبي چنين به نظر مي‌رسد كه زايش اين كانسارها شديداً تحت تاثير فرسايش و ناپيوستگي صورت گرفته در سنومانين- تورنين در زاگرس است. وجود خرده‌هاي آواري در پيزوليت‌ها و اوييدها شواهدي از انتقال را نيز نشان مي‌دهد كه بيانگر تشكيل اوليه بوكسيت به‌صورت برجا و سپس در اثر فرسايش به‌صورت تخريبي وارد حوضه رسوبي شده و بوكسيت كارستي را تشكيل داده است. با توجه به مطالعات ميكروسكپي و نتايج XRD، در افق بوكسيتي مندان دو رخساره كانيايي تشخيص داده شد، كه در شرايط محيطي متفاوت تشكيل شده‌اند 1) رخساره اكسيدان كه شامل كانيهاي بوهميت، دياسپور، هماتيت و كايولينيت است. 2) رخساره احيايي كه شامل پيريت، كلريت و دياسپور است. نبود افق بوكسيتي خاكستري و سياه در كانسار ده نو، مبين وجود فقط يك محيط اكسيدان در اين منطقه است.

The Mandan and Deh-Now bauxite deposits are located 40 km northeast of Dehdasht in Kohgiloye and Boyer-Ahmad province in the Zagros simply folded belt. The deposits were formed in the oldest rocks of the area of late Cretaceous age. The bauxite horizon is situated between Sarvak and Ilam formations. The aim of this study is to determine the mineralogy and texture relations of the deposits in order to determine the environment and status of bauxite mineralization. In this way, samples were selected from these bauxite deposits for mineralogical studies based on microscopic and XRD techniques. The bauxite horizon in the Mandan deposit consists of white, gray, black, pisolitic, red and yellow bauxites. The sequence was repeated in the Deh-Now without black and gray bauxites. Mineralogy is similar in all bauxitic layers and the main textures are pisolitic-ooide, ooide-spheroid, pisolitic, pelitomorphic and pseoudomorphic. Bohmite, diaspore, kaolinite and calcite are the most important minerals in both bauxitic layers of the Mandan and Deh-Now deposits. Due to bohmite mineralization in the study area, erosional and intense weathering environment in the Touronian-Cenomanian could be suggested for the deposition of bauxite in these deposits. Existence of interclasts in the pisolites and ooides indicate that these bauxites were transformed from the primary in situ environment to karstic sedimentary basin as authigenic origin. These studies indicate that there are two mineralized facies with different environmental status: (1) oxidation facies with bohmite, diaspore, kaolinite and hematite minerals and (2) reduced facies with pyrite, diaspore and chlorite mineralization. The lack of reduced condition at the Deh-Now deposit shows that the deposit formed only in oxidation status.