اثر محدوديت منبع و مخزن بر عملكرد و اجزاي عملكرد سه ژنوتيپ برنج در سطوح كود نيتروژن

Effect of source and sink limitation on grain yield and yield components of three rice genotypes under levels of nitrogen fertilizer

به منظور بررسي اثر محدوديت منبع و مخزن بر عملكرد و اجزاي عملكرد سه ژنوتيپ برنج در تيمارهاي كود نيترو‍ژن، آزمايشي در سال 1388 در دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري اجرا شد. آزمايش به صورت كرت هاي دو بار خرد شده و در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي در سه تكرار با سه عامل، كود نيتروژن (صفر، 46 و 92 كيلوگرم نيتروژن در هكتار)، سه ژنوتيپ برنج (جلودار، دانش و جهش) و چهار سطح اعمال تيمارهاي محدوديت (شاهد، قطع تمام برگ ها به جز برگ پرچم، قطع برگ پرچم و قطع يك سوم انتهايي خوشه) انجام گرفت. نتايج نشان داد كه در هر سه ژنوتيپ محدوديت منبع و مخزن وجود داشته و كود نيتروژن (46 كيلوگرم در هكتار) مي تواند با افزايش انتقال مواد فتوسنتزي به دانه، محدوديت مخزن را جبران نمايد. بر اساس نتايج بدست آمده سهم برگ پرچم در اندوخته دانه به طور متوسط 61/22 درصد بوده است. برگ پرچم در تيمار كودي 92 كيلوگرم در هكتار و ساير برگ ها در تيمار كودي 46 كيلوگرم در هكتار بازدهي بيشتري در افزايش عملكرد داشتند. همچنين مشخص شد ژنوتيپ هايي كه داراي وزن هزار دانه بيشتري بودند (ژنوتيپ دانش) طي اعمال محدوديت (به خصوص در تيمار حذف تمام برگ ها به جز برگ پرچم)، دامنه تغييرات بيشتري را در وزن هزار دانه داشتند. برهمكنش كود نيتروژن× ژنوتيپ نشان داد كه ژنوتيپ جلودار در سطح كودي 92 كيلوگرم نيتروژن در هكتار، با عملكرد 8478 كيلوگرم در هكتار بالاترين عملكرد را دارا بود. برهمكنش كود نيتروژن× ژنوتيپ بر شاخص برداشت نيز بسيار معني دار بود و ژنوتيپ دانش در تيمار كودي 46 كيلوگرم نيتروژن در هكتار با 8/57 درصد، بالاترين شاخص برداشت را داشت. نتايج اين آزمايش نشان داد كه ژنوتيپ هاي برنج مورد مطالعه، قابليت لازم براي افزايش عملكرد را دارا بوده و اصلاح صفات همبسته با عملكرد در آن ها ضروري به نظر مي رسد.