بررسي مشخصه‌هاي زبان‌گفتاري در جريان‌هاي شعري معاصر از دوره مشروطه تا شعر جنگ

زبان گفتاري يكي از گونه هاي موجود زباني است كه بيشتر در شعر معاصر ايران نمود پيدا كرده است؛ ولي با وجود پررنگي آن در شعر اين دوره، مراحل و كم‌وكيف اين شاخصه به صورت علمي بررسي نشده است. در اين مقاله شاعراني كه زبان گفتاري در شعرشان نمود بيشتري دارد، در قالب جريان هاي شعري شناخته شده، بررسي خواهند شد. به نظر مي رسد دوره مشروطه نقطه عطفي در ورود شعر به حوزه عوام و نزديكي آن به زبان كوچه و بازار است. در جريان هاي شعري پس از مشروطه، سنت گرايان پاره اي از عناصر زبان محاوره را به منظور اعراض از تقليد و كهنگي زبان، وارد شعر مي كنند. رمانتيسيست ها در هر دو شاخه عاشقانه و اجتماعي به جانب زبان ادبي و زيبا، اما ساده گرايش دارند. زبان گفتاري، رسماً در جريان سمبليسم اجتماعي به تشخص مي رسد. سمبليست ها هرچند زباني يكسر عاميانه ندارند؛ اما در چارچوب موازين ادبي عناصر زبان گفتاري را در شعر وارد مي كنند. اوج اين حركت در تجربه هاي نوآورانه نيما رقم مي خورد. وي نخستين گام جدي را در اين زمينه بر مي دارد و مجموعه وسيعي از اسامي پديده هاي محيط اطراف خود و ساختارهاي نحوي گفتاري را هماهنگ با ساير عناصر شعري، وارد شعر مي كند. پس از وي اين فرايند در آثار پيروانش به ويژه فروغ فرخزاد ادامه مي يابد. او شعرش را بر پايه زبان محاوره بنا مي نهد و به الگوي مناسبي براي شاعران دهه هاي بعدي براي نزديك كردن زبان شعر به زبان گفتاري تبديل مي شود. شاعران حجم و موج نو اگر چه در دستگاه صرفي از واژگان معهود امروزي بهره مي برند، اما در دستگاه نحوي و ادبي شعر را از مرزهاي زبان گفتاري دور مي كنند و عامدانه درصدد هرچه پيچيده تر كردن زبان شعر خود هستند. بعد از انقلاب اسلامي نيز جريان هاي نوظهور مانند جريان شعر مقاومت، به ويژه نوگرايان شعر جنگ، دوباره شعر را به زبان گفتاري نزديك مي كنند.