عقل و وحي از نظر علامه طباطبايي

Intellect and Revelation from Allameh Tabatabaei’s Point of View

كاوش‌هاي مقاله حاضر، رابطه عقل و وحي از منظر علامه طباطبايي را به نحو تقدّم و استقلال عقل دانسته و برآن است كه مفاهيم ارايه شده از عقل و وحي از جانب ايشان، خود، دليلي بر اين مدعا است. با وجود اين، مقاله پيش‌رو ادله تقدم عقل را براساس مستنداتي از آراي ايشان اقامه نموده است. به نظر مي‌رسد، بر پايه بازخواني مباني طراحي شده علامه، مسيله تعارض عقل و وحي اساساً منتفي است؛ زيرا عقل فلسفي عهده‌دار ارزيابي شروط سه‌گانه قطعيت وحي است. از‌اين‌رو، وحي غير مطابق با عقل قطعي فلسفي عملاٌ به دايره ظنون كشانده شده، هيچ‌گاه وحي قطعي‌اي به‌دست نخواهد آمد كه با عقل قطعي در تعارض باشد؛ وحي ظني بر جاي مانده نيز، به‌دليل «ظهور لفظي» صلاحيت حجيت و تقدم بر ره‌آورد تجارب بشري، يعني فلسفه را نخواهد داشت. افزون بر اين، از نظر ايشان، حجيت روايات متواتر نيز، دليل به‌كارگيري آن در تفسير آيات نبوده، روايات مزبور، فاقد هرگونه حجيت تفسيري‌اند. چهار مبنا از مباني كليدي و سرنوشت‌سازي كه علامه در تحليل اين نوع رابطه به آنها توجه بيشتري نموده است، عبارتند از: اين‌هماني فلسفه و عقل، اثبات حجيت نقل از طريق فلسفه و استقلال عقل در درك معرفت، قشري و يا حداكثر ارشادي بودن معارف وحياني و متعالي بودن معارف عقلي.

The present essay considers the relationship between intellect and revelation from Allameh Tabatabaii’s point of view. According to his view point intellect is prior to revelation and the concepts which derived from intellect and revelation will prove this claim. Secondly, we will consider the reasons of precedence of intellect according to the documents and some of his works. With reviewing the principles designed by Tabatabaii, it seems that the issue of contradiction between intellect and revelation is basically obviated; because two elements of the threefold conditions of certainty of revelation are mainly evaluated by philosophical intellect. Thus, plenary revelation that is completely in contrast to absolute intellect will never obtain. Among many considerable points concerning interpretation of this relationship, three basic points, that used by Allameh Tabatabaii, are as follow: -Identity of philosophy and intellect; - Outcome of authority of tradition from philosophical method; - Independence of Quranic proofs.