بررسي وحدت دروني اديان در آثار مولانا

The Study of the Internal Unity of Religions in Mowlanaʹʹs Works

سنّت عرفاني اسلام كه مباني و آموزه‌هاي آن به خوبي در آثار عارفان مسلمان ترسيم و تبيين شده است يكي از عناصر ارزشمند فرهنگ و هويّت ديني ما به شمار مي‌آيد و بازخواني آن براي كشف قابليّت‌ها و ظرفيّت‌هايش در عرصه‌ي جهاني شدن و تبادل افكار و انديشه‌ها، وظيفه و رسالتي است كه بيش از همه بر دوش انديشمندان فكور و آگاه نهاده شده است. در اين نوشتار، به روش كتابخانه‌اي و با شيوه‌اي توصيفي- تحليلي، انديشه‌هاي مولوي را بازبيني و بازخواني كرده و كوشيده‌ايم تا رد پاي يكي از نظريات جديد در عرصه‌ي دين پژوهي تطبيقي را در آن نشان دهيم. نظريه‌ي «وحدت متعالي اديان » يا «وحدت دروني اديان» كه اساس آن بر پايه‌ي تفكيك شريعت و طريقت نهاده شده است، كم يا بيش در انديشه‌هاي مولانا جلال الدّين محمّد بلخي ديده مي‌شود. مولوي در آثار خود، با تكيه بر اصل محوري « وحدت وجود »، به يگانگي اديان اشاره كرده و محتواي دروني اديان را برتر از صورت ظاهري آن‌ها دانسته است. انديشه‌ي وحدت گرايانه‌ي مولوي در باب اديان، گاه بر پايه‌ي كثرت ظاهر و وحدت باطن، بنا شده و گاه بر مبناي وحدت حقيقت و اختلاف منظر تبيين گرديده است.

Islamic mysticism, the fundamentals and teachings of whichcan be clearly seen in the works of Muslim mystics, is a valuable element of our culture and religious identity. Knowledgeable and aware thinkers are duty-bound to discover its capacities in the process of globalization and in the interaction of thoughts and ideas. Using a library research method and a descriptive-analytic approach, the present article tries to reread and revise Mowlaviʹs ideas in order to find traces of a new theory in the comparative study of religions. The sublime unity of religions or the internal unity of religions is a theory which can be more or less found in Mowlanaʹs ideas. In his works, Mowlavi refers to the unity of religions and considers the internal content of religions more important than their superficial features.