روان- كاوي ذهنيّتِ ادبي عرب در توصيف شعب بوّان

Psychoanalysis of Literary Mind of Arabs through the Descriptions of Sheʹʹb Bawwán

وصف در ادب جاهليِ عرب، همواره از برجستگي هاي هنري و بلاغيِ آن بوده است و وصفِ مناظر طبيعت نيز پس از پراكندگي مسلمان در ديگر سرزمين هاي فتح شده، بيشتر پسنديده ي ذوق عرب گشت. هرچقدر كه «شعبِ بوّان» در گستره ي تاريخ و ادب ايران گمنام مانده باشد، برعكس در نوشته هاي عربي، به عنوان يكي از چهار بهشت گيتي، بسيار سرشناس و به يادماندني گشته است. توصيف تماشاگران شعبِ بوّان، خبر از خوشنامي اين گذرگاه كهن نزدِ جغرافي دانان و جهانگردان مسلمان مي دهد؛ تا جايي كه زيبايي درّه به عنوان موضوعي ادبي، سرچشمه ي انگيزش و الهامِ بسياري از ادباي عرب شده است. در نوشتار حاضر، از طريق نقد روان كاوانه و از دريچه ي ذهنيّت ادبي عرب، به تحليل مجموع تصاويري خواهيم پرداخت كه در آن عناصر طبيعت و جغرافياي شعبِ بوّان را با شيوه هاي خيال انگيزِ و مكانيسم هاي روياپردازانه توصيف نموده اند؛ سعي ما بر آن است تا از روي آن عناصرِ خيال و رويا ، پاسخ روان شناسانه ي درستي درباره ي رويكردِ يكسويه ي ادباي عرب به موضوع، ارايه دهيم. كليدواژه‌ها: شعب بوّان، ادب عرب، وصف، نقد روان كاوانه، متنبّي.

Description of the nature in Arab literature of J?hilyya (Bedouin) was a salient aspect of its artistic and rhetorical manner. Moreover after Muslems dispersion in other occupied territories, description of the landscapes suited more to the taste of Arabs. Though Sheʹb Bawwan (the Vale of Baww?n) has remained unknown in history and literature of Iran, it has been more well-known and memorable in Arabic writings as one of the four earthly paradises of the Muslems. The visitorsʹ descriptions of the Vale of Baww?n declare the reputation of this ancient pass among Muslem geographers and tourists, and likewise beauties of the vale, as a literary subject, motivated and inspired several men of letters of Arabs. In this article referring to Arabʹs literary subjectivity, we will psychoanalyze the whole images relating to natural and geographical elements of Baww?n vale which are described by imagery tropes and dream mechanisms. By this imaginary and dream we aim to find an appropriate psychological answer for Arabsʹ unilateral literary attitude towards the subject. Key words: Sheʹb Baww?n, description, psychoanalytic criticism, Arabic literature, Mutanabbi.