مزيت نسبي در صنعت پتروشيمي ايران

Comparative Advantage in the Iranʹʹs Petrochemical Industry

يكي از شاخص‌هاي رشد و توسعه يافتگي هر كشوري درجه پيشرفت صنعتي آن كشور است. بنابراين بررسي و تحليل مزيت‌هاي نسبي اين بخش از اهميت فوق‌العاده‌اي برخوردار است. به‌ويژه با توجه به فراواني دو منبع ارزشمند نفت و گاز در ايران، صنايع مبتني بر نفت و گاز مانند پتروشيمي حايز اهميت بيشتري هستند، به همين دليل محاسبه و اندازه‌گيري مزيت نسبي اين نوع محصولات ضروري است. چرا كه كشف مزيت‌هاي نسبي توليد و استفاده از آنها، نه تنها تنوع صادرات و تركيب آن، بلكه شكل تخصيص منابع كشور و الگوي توليد و مصرف را نيز تحت تاثير قرار مي‌دهد. در اين مقاله مزيت نسبي محصولات منتخب صادراتي پتروشيمي براي سال‌هاي 1374-1384 با استفاده از معيار كاربردي مزيت نسبي آشكار شده اندازه‌گيري مي‌شود. براساس نتايج حاصله صنعت پتروشيمي ايران در صورتي‌كه در محاسبات، كل صادرات كالاها و خدمات جهان و ايران در نظر گرفته شود در تمام دوره مورد بررسي در تجارت بين‌المللي داراي مزيت نسبي نبوده، به‌عبارت ديگر صنعت پتروشيمي كشور جايگاه مناسبي نداشته، هر چند روند تغييرات مزيت نسبي در مورد اين صنعت صعودي است. از طرفي، اگر در محاسبات فقط صادرات غيرنفتي ايران و جهان مورد استفاده قرار گيرد؛ ايران در تمام دوره مورد بررسي در تجارت بين‌المللي از مزيت نسبي برخوردار است و روند تغييرات مزيت نسبي در اين صورت صعودي نيز است. محاسبات نشان مي‌دهد 20 محصول اصلي صنعت پتروشيمي با در نظر گرفتن كل صادرات كالاها و خدمات ايران و جهان در برخي از سال‌ها داراي مزيت نسبي بوده و در برخي سال‌ها فاقد مزيت نسبي بوده‌ است.