پارك اكولوژيكي؛ بوم شناسي طبيعي- فرهنگي

Ecological Park: Natural-Cultural Ecology

رويكرد پايدار به محيط بصري شهر در راستاي طراحي پايدار، بر اساس سه اصل ساختار اجتماعي- فضايي پايدار، الگو برداري از طبيعت و استفاده از منابع انرژي تجديد پذير ، معرف جايگاه و نقش جديد منظر شهري است كه در آن بايستي پاسخ هاي مناسب به مسايل اكولوژيك، رفاه اقتصادي و زندگي جمعي در بستر زيبايي شناسي اكولوژيك، با يكديگر تلفيق شده باشند. در اين ميان سيستم طراحي پارك به عنوان هدايتگر و جلودار طراحي شهري جامع و همه جانبه و فضاي سبز به عنوان بستر اصلي طراحي پارك و بخشي از سيماي شهر، محل ارتباط انسان شهرنشين و طبيعت است. انساني كه با توسعه سريع پيشرفت هاي صنعتي و تكنولوژيكي، حضور فعال خود را در فضاهاي باز شهري از دست داده و با طبيعت نيز بيگانه شده است. به اين ترتيب احتياجات رواني و اجتماعي افراد از محيط زيست تحت تاثير مستقيم مسايل اقتصادي و صنعتي قرار گرفته و فرم تازه اي يافته است. از سال 1991 با مطرح شدن عنوان جديدي از پارك هاي شهري به نام پارك هاي اكولوژيكي، چالش جديدي در زمينه ارتباط انسان و محيط زيست پيرامونش در بستر شهر مطرح شد كه بسيار متفاوت از پارك هاي منظري گذشته است و همگام با اصول طراحي چشم انداز شهري پايدار كه حاصل الگوي طراحي شهري پايدار است، گام بر مي دارد. اين نوشتار بر آن است تا با مروري توصيفي بر ادبيات موضوع و تحليل قياسي نمونه هاي موردي موفق چنين پارك هايي، به اين مساله بپردازد كه ويژگي هاي پارك اكولوژيكي در باز توليد هويت طبيعي- فرهنگي مكان و تقويت چشم انداز شهري پايدار چيست؟ آيا منظور از لغت اكولوژي در طراحي پايدار صرفاً اكولوژي طبيعي است يا در واقع يك اكولوژي فرهنگي و شايد تركيب اين دو، و در اين راستا براي طراحي اكو محور چه روندي بايد در نظر گرفته شود. نتايج حاصل از اين بررسي ها در نهايت معرف ويژگي هاي پارك اكولوژيكي به عنوان تركيبي از منظر طبيعي و منظر فرهنگي است كه در آن فضايي جمعي با رويكرد اكولوژيكي طراحي مي شود و عواملي از جمله افزايش تعاملات اجتماعي هدفمند در راستاي آموزش مستقيم و غير مستقيم و ارايه راهكارهاي حفاظت از محيط زيست، چهارچوب اصلي طراحي و عملكردي آن را تشكيل مي دهند. اكثر نمونه هاي موفق اين پارك ها، با توجه به ماهيت موضوع در سايت هايي كه زماني در آن ها چرخه اي از فعاليت هاي توليدي- مصرفي انجام مي شد شكل گرفته اند تا گذشته سايت را دوباره احيا كنند. چنين تلاشي بيانگر ضرورت توجه همزمان به بوم شناسي طبيعي و بوم شناسي فرهنگي در راستاي ايجاد محيط بصري و عملكردي ديناميك و پويا در شهر است و اين خود مي تواند راهكاري در باز-زنده سازي و احياي اكوسيستم هاي فراموش شده شهري باشد