مكان يابي وقوع چرخه هاي يخ و ذوب و شناسايي مناطق پرمخاطره گياهان زراعي و باغي ( مطالعه موردي: استان كرمان )

Locating the Occurrence of Freezing and Thaw Cycles and Identifying Risky areas of Crops and garden Plants (Case Study: Kerman province)

استان كرمان به دليل ويژگي هاي خاص جغرافيايي چون تلاقي شرايط كويري و كوهستاني از تنوع آب و هوايي ويژه اي برخوردار بوده و داراي شرايط مناسبي براي كشت انواع گياهان زراعي و باغي مي باشد. با توجه به محدود بودن آستانه تحمل گياهان نسبت به پارامترهاي هواشناسي، هرگونه ناهنجاري در اين پارامترها از جمله وقوع تنش چرخه هاي يخ و ذوب منجر به ايجاد خسارت به توليدات كشاورزي خواهد شد. در اين پژوهش، براي مكان يابي وقوع چرخه هاي يخ و ذوب در استان كرمان، داده-هاي دماي كمينه و بيشينه روزانه هشت ايستگاه هواشناسي سينوپتيك در طي 20 سال آماري (1387- 1368) مورد استفاده قرار گرفت. همچنين چهار گستره دمايي مشخص شامل دماهاي كمينه كوچك تر و مساوي 2- و دماهاي بيشينه بزرگ تر و مساوي 2 (A)، دماهاي كمينه كوچك تر و مساوي 3- و دماهاي بيشينه بزرگ تر و مساوي 3 (B)، دماهاي كمينه كوچك تر و مساوي 4- و دماهاي بيشينه بزرگ تر و مساوي 4 (C) و دماهاي كمينه كوچك تر و مساوي 5- و دماهاي بيشينه بزرگ تر و مساوي 5 (D) كه امكان رخداد اين پديده در آن ها بيشتر است، در نظر گرفته شد. پس از پردازش داده ها توسط يك برنامه كامپيوتري در محيط FORTRAN، ميانگين ماهانه، فصلي و سالانه و نيز فراواني نسبي ماهانه و فصلي تعداد روزهاي وقوع اين پديده در هر يك از ايستگاه هاي موجود محاسبه شده و با مقايسه اين مقادير با دما هاي بحراني گياهان زراعي و باغي، مناطق مخاطره آميز استان، شناسايي شد. بررسي نمودارهاي سالانه نشان داد كه به طور كلي ايستگاه انار بيشترين تعداد روزهاي چرخه يخ و ذوب در طي سال را دارا است. بررسي فراواني نسبي فصلي چرخه هاي يخ و ذوب نشان داد كه وفور اين پديده در زمستان بيش از ساير فصول است و دو شهرستان بافت و بم بيشترين ميزان چرخه يخ و ذوب در اين فصل را نشان مي دهند. اما علي رغم اين موضوع به دليل پديده خوسرمايي، غلات سرمادوست و درختان ميوه در اين فصل نسبت به پاييز و بهار، كم تر متحمل خسارت مي شوند. بررسي نتايج ماهانه نيز نشان داد كه كاشت زودهنگام (در فروردين ماه) درختان ميوه و گياهان زراعي چون گندم، جو، ارزن و پنبه در شهرستان هاي شهر بابك، كرمان، كهنوج و سيرجان مخاطره آميز مي باشد، در حالي كه در شهرهاي بافت و بم و جيرفت احتمالاً خسارتي به اين گياهان وارد نخواهد شد. همچنين با توجه به وفور اين پديده در مناطقي چون شهر بابك، سيرجان و كرمان، بهتر است كشت پاييزه (در آبان و آذر) اين گياهان زراعي با استفاده از ارقام مقاوم صورت گيرد.

Kerman province due to special geographic features such as cross the desert and mountainous conditions has specific weather and climate variation and particularly good conditions for cultivation of crops and the garden. Considering the limited threshold of tolerance of plants to meteorological parameters, any abnormalities in these parameters including the occurrence of stress freezing and thaw cycles will be damage to agricultural production. In this research for locating freezing and thaw cycles in the Kerman province, the data of daily minimum and maximum temperatures of 9 synoptic stations was used over 20 statistic years (1989-2008). Also 4 distinct range of temperatures including: the minimum temperatures lesser and equal whit -2 and the maximum temperatures greater and equal whit 2 (A), the minimum temperatures lesser and equal whit -3 and the maximum temperatures greater and equal whit 3 (B), the minimum temperatures lesser and equal whit -4 and the maximum temperatures greater and equal whit 4 (C), the minimum temperatures lesser and equal whit -5 and the maximum temperatures greater and equal whit 5 (D), were presented. After data processing by a computer program into the FORTRAN space, the number of days with this phenomenon for each station was determined as monthly, seasonal and annual, also monthly and seasonal relative frequency are calculated and compared these values with the critical temperature of crops and garden plants, was identified risky areas on province. The investigation of annual graphs showed that Anar station has most days of freezing and thawing cycles during the year. Review of seasonal relative frequency of freezing and thaw cycles show that winter has the most abundance of this phenomenon than other seasons, and two city of Bam and Baft shows higher rate of freezing and thaw in this season. But despite of this topic, because of cold acclimation phenomenon, cold-season cereals and fruit trees have less damage than spring and autumn seasons. Review of monthly results also showed that early planting (in April) fruit trees and crops such as wheat, barley, millet and cotton in the cities including Shahrebabak, Kerman, Kahnuj and Sirjan is risky, while in the cities of Baft, Bam and Jiroft, this plant will not face with damage. Also, since the abundance of this phenomenon in regions such as Shahrebababak, Sirjan and is better be accomplished autumn cultivation (in November and December) of this plants by using of resistant cultivars.