نقد و بررسي ايده خدا و ديگر ايده‌هاي استعلايي عقل محض در فلسفه نظري كانت و كاربردهاي آن

Implementing the Idea of God and other Transcendental Ideas of Pure Reason in Kant Philosophy

بخش ديالكتيك استعلايي كتاب «نقد عقل محض» بر آن است تا با الحاق به بخش تحليل استعلايي، تصوير دقيق و روشني از نظام معرفت‌شناسانه كانت ارايه كند. از اين رو، نقد كانت از آراي معرفت‌شناختي فيلسوفان تجربي‌ مسلك و دفاع وي از نظريات عقل‌گرايان در بخش تحليل استعلايي كتاب سنجش خرد ناب را بايد در كنار دفاع او از آراي تجربه‌‌گرايان و نقد فيلسوفان عقل‌گرا در بخش ديالكتيك استعلايي مطالعه نمود؛ زيرا بخش اخير در واقع پايه ديگر نظريه شناخت كانت است. چنانكه مي‌دانيم، كانت در اين بخش سه ايده «خدا»، «نفس» و «جهان» را به عنوان ايده‌هاي استعلايي عقل محض به كار مي‌برد و معتقد است از آنجا كه عقل ميل بي‌حد و حصري به فراروي از قلمرو مشروط به سمت امور ناشناخته و نامشروط دارد، در حالي كه منطقاً او را ياراي اين تعالي‌جويي نيست، لذا گرفتار مغالطه و تعارض مي‌گردد. در اين نوشتار، ضمن بيان روايت‌هاي مختلف كانت از كاركرد(هاي) ايده هاي استعلايي عقل محض، اولاً نشان داده خواهد شد كه ايده هاي خدا، نفس و بويژه با استعانت از تجربه و داده هاي حسي و به نحو «تنظيمي»، فاهمه را در رسيدن به كمال خود مدد رسانده و به وحدت و سامان بخشي ذهني احكام و مبادي فاهمه مي پردازند؛ ثانيا به نقد ديدگاه كانت در باب علَيت، كلَيت و ضرورت، تقسيم قضايا، و نيز قرايت وي از براهين اثبات واجب خواهيم پرداخت.

Section three of The Critique of Pure Reason, transcendental dialectic, supplements the doctrine of knowledge on the first section i.e. transcendental analysis in an attempt to give a more clear meaning to this doctrine. Therefore, it mixes the critique of empiricism and favor of rationalism in the first section, into the critique of rationalism, and defense of empiricism in last one. As we know, "God", "Spirit" and "World" are three main transcendental ideas that always try to go behind the restricted affairs and understanding of categories; therefore they fall into contradictions and antinomies. This article will reveal how transcendental ideas of pure reason (such as God, Soul and World) on a regulatory way will help understanding to attain its unity and totality in principles and maxims by six various usages of ideas and by sustaining experience and experimental data.