تحليل عقل نظري و عقل عملي از ديدگاه استاد حايري

Analyzing of Theoretical and Practical Reason from the Professor Haeri’s Point of View

از آن جا كه اخلاق يكي از اقسام حكمت عملي است، ديدگاه فيلسوفان اسلامي در تفسير عقل نظري و عقل عملي اهميت به سزايي دارد. اين مقاله بر آن است تا تمايز عقل نظري و عقل عملي از ديدگاه استاد حايري را بررسي كند. براي ريشه يابي نظر وي، در ابتدا آراي فيلسوفاني چون فارابي، ابن سينا، قطب الدين رازي، ملاصدرا و سبزواري در باب تمايز عقل نظري و عقل عملي مطرح شده است. و پس از اشاره به نظر حايري در اين زمينه، به تفسير وي از آراي ابن سينا اشاره شده است، چرا كه به عقيده وي، ديدگاه ابن سينا در كتاب هاي شفا و نجاه با اشارات فرق دارد. حايري تلاش مي كند تا با ريشه يابي اختلاف نظر ابن سينا، تعارضات آراي وي را در باب تمايز عقل نظري و عقل عملي حل كند. او ديدگاه برخي از متفكران چون قطب الدين رازي و اصولياني چون مظفر را نيز به چالش مي‌كشاند. وي تمايز قضاياي عقل نظري و عقل عملي را نيز با توجه به آراي فلسفي خود تبيين مي كند. يكي از مطالب مهم ديگر حايري در بحث از عقل نظري و عقل عملي اين نكته است كه معناي عقل در عقل عملي چيست و چگونه عقل نظري به عقل عملي تبديل مي شود.

Since Ethics is one of the subdivisions of practical wisdom, Islamic philosopher’s view point is very important in explanation of theoretical and practical reason. This paper is going to analyze the distinction between practical and theoretical reason from Haeri’s point of view. In order to finding the roots of his issue, at the beginning we will propose the idea of philosophers like Farabi, Ibn Sina, Qotb- al- din Razi, Mulla Sadra and Sabzevari; then we will have a review on Haeri’s view and his interpretation of Ibn Sina’s one. With finding and highlighting of contradictions and differences in Ib Sina’s view point, He tries to resolve the antinomies undermining in his ideas about distinction between practical and theoretical reason. He also stands against the view of some thinkers, such as Qotb- al-Din Razi, and some Asuliyyin like Mozaffar, and challenges their ideas. According to his philosophical views, Haery also explicates the distinction between propositions of practical and theoretical reason. Moreover, he tries to clarify the meaning of the word ‘reason’ and show that how theoretical reason converts to practical.