بررسي نقش اسراييليّات در پيدايش نمادهاي گوناگون در ادب عرفاني

The study of the Role of the Israelites in the Emergence of Various Symbols in Mystic Literature

اسراييل از القاب حضرت يعقوب (ع) مي‌باشد كه در قرآن كريم (آل عمران/93) فقط يك بار از آن حضرت با نام اسراييل ياد شده است. اسراييليّات اصطلاحي است كه علماي اسلامي به عقايد و داستان‌هاي خرافي كه از ناحيه علماي اهل كتاب از قرن اوّل هجري ميان مسلمانان رواج يافت، اطلاق كرده‌اند. اين افسانه‌هاي دروغين، ضمن رخنه در تفاسير قرآن و سپس در كتب تاريخي، شعرا و نويسندگان ديني و عارف مسلك را كه برخي از آنان حافظ قرآن كريم نيز بوده‌اند، و مطالعه تفاسير در دستور كار آن‌ها بوده، تحت الشعاع قرار داده و بدون بررسي و نقد و پژوهش، اين داستان‌ها را وارد اشعار خود كرده‌اند. اگر چه زيان‌هاي بسياري از جانب اسراييليّات برپيكر ادب فارسي وارد آمده است؛ ولي هنرمندي و چيره دستي شاعران و نويسندگان حوزه عرفان، نظير عطّار و مولانا موجب شد تا داستان‌هاي اسراييلي سبب پيدايش برخي از نمادها و مفاهيم جديد در ادب عرفاني گردد، كه در اين مقاله به اهمّ آن پرداخته خواهد شد.

Israel is the name which was once used in the Koran to refer to Prophet Jacob (A.S.) (Ale-e-Emran/93). Israelites (اسراييليات) is a term used by Islamic scholars to refer to the superstitious ideas and stories propagated among Muslims in the first century via Jewish and Christian scholars. These false legends infiltrated commentaries of the Koran and history books and influenced mystic and religious poets and writers, some of whom were reciters of the Koran and studied commentaries of the Koran. They used such stories in their poems without studying and criticizing them. Although such Israelites have inflicted plenty of damage on Persian literature, the art and skill of mystic poets and writers, such as Attar and Mowlana, caused Israeli stories to result into some new symbols and concepts in mystic literature, the most important of which will be studied in the present article.