معرفي كتاب: اسفنج هاي دارويي خليج فارس

Book review: Medicinal Sponges of the Persian Gulf

اسفنج ها با 107 جنس و بيش از 15 هزار گونه از شگفت‎انگيزترين جانداران پرسلولي دريازي محسوب مي‎شوند كه بيش از 500 ميليون سال از پيدايش آنان مي‎گذرد و در اين گذر زماني، براي ستيزه با تهديدهاي زيستي و رويارويي با محيط متغير دريايي، به سامانه‎هاي پدافند مولكولي و شيميايي پيچيده اي مجهز شده اند كه زيست پايدارشان را تاكنون ميسر نموده است. چنين است كه امروزه اين جانداران منبعي بي همتا از فراورده هاي فعال زيستي را فراروي پژوهشگران و شيميدان هاي دريايي گشوده اند. تاكنون هزاران تركيب فعال شيميايي از اين جانداران استخراج شده است. برخي از اين فرآورده ها از جمله "ديسكودرموليد" در مراحل پاياني پژوهش هاي باليني خود مي باشند. آمريكا، اسپانيا، ژاپن و استراليا در زمره پيشگامان كاربردهاي زيستي اسفنج هاي دريايي مي باشند. با توجه به مجاورت استان زرخيز بوشهر با خليج هميشه جاودان پارس، بخش فناوري زيستي دريايي و پزشكي مركز پژوهش‎هاي سلامت خليج فارس در قالب پروژه‎اي، كتاب "اسفنج هاي دارويي خليج فارس" را به‎عنوان سرآغاز پژوهش هاي شناسايي گونه هاي دارويي اسفنج هاي خليج فارس تدوين نمود. داده هاي كنوني در مورد گونه اسفنج هاي دريايي شناسايي شده در خليج فارس انگشت‎شمار مي باشد. بنابراين در اين كتاب از ياري دانشمندان زيست شناس جهان براي گردآوري فهرستي از اسفنج هاي دريايي شناسايي شده در منطقه بهره برده شده است. فهرست اوليه ارايه شده از اسفنج هاي شناسايي شده در خليج‎فارس، سواحل كشور هاي عربي منطقه و درياي سرخ با همكاري دكتر هلموت لهنرت تاكسونوميست آلماني، دكتر روب وان سواست رييس بخش بي‎مهرگان موزه جانورشناسي دانشگاه آمستردام هلند و دكتر جاشين گوگل از موسسه بيولوژي دانشگاه اشتوتگارت آلمان گردآوري شده است. جستار فهرست جامع جنس و گونه هاي اسفنج هاي شناسايي شده در پايگاه هاي مختلف داده هاي پزشكي، نمايان گر وجود فراورده هاي فعال زيستي و دارويي در 55 جنس و 28 گونه از اسفنج هاي خليج فارس بوده است كه در بخش هاي مختلف كتاب همراه با داده‎هاي تاكسونوميك به تشريح هر يك پرداخته شده است. از جمله فراورده هاي فعال زيستي اسفنج هاي خليج‎فارس مي توان به اين موارد اشاره نمود: مواد سيتوتوكسيك و ضدتومور (35 جنس و 20 گونه)، ضدالتهابي (8 جنس و 6 گونه)، ضدويروسي (8 جنس و 1 گونه)، ضدباكتري (17 جنس و 5 گونه)، ضدمالاريا (2 جنس و 4 گونه)، ضدقارچ (9 جنس و 5 گونه). يافته هاي ارايه شده در اين كتاب نشانگر آن است كه اسفنج هاي خليج فارس مي توانند به عنوان داروخانه اي طبيعي در آينده نقش ايفا نمايند. اميد است كتاب "اسفنج هاي دارويي خليج فارس" آغازگر پژوهش هاي بنيادين در زمينه شناسايي و استخراج فراورده هاي فعال زيستي و دارويي از اسفنج‎هاي خليج‎فارس باشد.

Marine sponges with about 107 genuses and more than 15000 species constitute one of the most wonderful marine invertebrates. These creatures with wide variety of biologic compounds has offered unique source of marine bioproducts towards marine researchers and chemists. Persian Gulf is habitant of various marine organisms including different species of marine sponges. The book “Medicinal sponges of the Persian Gulf” offers comprehensive review of marine bioproducts of Persian Gulf sponges. Due to limited information regarding various species of Persian gulf sponges, list of identified marine sponges of Persian gulf and Red sea that is presented in the book was collected in collaboration with Dr. Helmut Lehnert from Germany, Dr. Rob Van Soest from Amsterdam university and Dr. Jochen Gugel from Stuttgart university. Derivatives of about 55 genuses and 28 species of Persian Gulf sponges were found to be bioactive through searching medical databases and are reviewed in different chapters of the book. Cytotoxic and antitumor compounds constitute the most products derived from Persian Gulf sponges. The review explores Persian gulf sponges as a natural pharmacy with potential pharmaceutical derivatives in near future and indicates further need for investigation of Persian gulf marine organisms’ for bioactive products.