لزومي حقيقي و لزومي لفظي

Necessary Conditionals: Real and Verbal

ابن‌سينا شرطي لزومي با مقدّم ممكن و شرطي لزومي با مقدّم ممتنع را لزومي به‌حسب نفس‌الامر و لزومي به حسب الزام ناميده، و قسم دوم را در واقع و نفس‌الامر كاذب دانسته است. اين حكمْ شگفت بلكه خلاف شهود است و، از اين‌رو، نزاع‌هاي بسياري در ردّ و قبول آن درگرفته است. در اين مقاله، با گزارش انتقادي نزاع‌هاي يادشده، لزومي حقيقي و لفظي را به زبان منطق جديد و به كمك منطق موجّهات و منطق ربط تحليل كرده‌ايم و نشان داده‌ايم كه به كمك لزومي حقيقي مي‌توان به فهم بهتري از آراي منطق‌دانان مسلمان رسيد و به دفاع از آموزه‌هاي منطق سنّتي پرداخت. در اين ارتباط، سه موضوع مورد مناقشه در منطق سنّتي (يعني عكس مستوي گزاره شرطي، تلازم شرطيّات، و مدّعاي قطب‌الدين رازي مبني بر لزوم سازگاري ميان مقدّم و تالي لزومي صادق) را به كمك لزومي حقيقي شرح داده و از آنها دفاع كرده‌ايم.

Avicenna has divided the conditionals to the real cogent (i.e. with possible antecedent) and the verbal cogent (i.e. with the impossible antecedent). Denying the truth of the latter, he caused controversies among Moslem logicians. At the paper, we report the controversies, analyze the real and verbal cogent conditionals, formalize them in Modern Modal and Relevant Logics, and finally, defend ideas of Moslem logicians. In this regards, three controversial subject matters are explained and Islamic logicians’ positions on them is defended by real cogent conditional. The three are as follows: conversion of conditional, equivalences of conditionals, and Al-Razi’s claim on the necessity of consistency between antecedent and consequent of true cogent conditional.